Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα: 1 χρόνος Τοπικές Μονάδες Υγείας

Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Ημερίδας που συνδιοργάνωσε το υπουργείο Υγείας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για την ΠΦΥ με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους λειτουργίας των Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ). Ένα χρόνο μετά τα εγκαίνια της πρώτης ΤΟΜΥ στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης, σήμερα λειτουργούν 101 νέες δομές σε όλη τη χώρα ενώ το προσωπικό που τις στελεχώνει ξεπερνά τα 800 άτομα (γιατροί, νοσηλευτές, μαίες, διοικητικοί κ.α).

«Το πολιτικό σχέδιο για την Υγεία στη μεταμνημονιακή περίοδο είναι  καθολική, ισότιμη και αποτελεσματική κάλυψη των υγειονομικών αναγκών της κοινωνίας, υλοποίηση πολιτικών ισότητας στην Υγεία και ενδυνάμωση της δημόσιας περίθαλψης» ανέφερε στην ομιλία του ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός και πρόσθεσε ότι στην κατεύθυνση της υλοποίησης του προτάγματος του ΠΟΥ « Υγεία για όλους», ρόλο «κλειδί» καλείται να διαδραματίσει η μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ και ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού.  «Πρόκειται για ένα στοίχημα εθνικής σημασίας», τόνισε ο υπουργός, «το οποίο όσο και αν υπονομεύεται από τα συντεχνιακά συμφέροντα του χώρου και συναντά αντιξοότητες στα πρώτα του βήματα, έχει ήδη αρχίσει να καταγράφει θετικά δείγματα ποιοτικής φροντίδας προς τον πολίτη». Ο κ. Ξανθός ανακοίνωσε επίσης ότι για την επαρκή και συστηματική φροντίδα υγείας του πληθυσμού που κατοικεί σε απομακρυσμένες περιοχές της ενδοχώρας,  έχει διασφαλιστεί η χρηματοδότηση ώστε να υπάρχει σε κάθε νομό τουλάχιστον μια Κινητή Μονάδα ΠΦΥ την οποία θα στελεχώνει  ομάδα επαγγελματιών υγείας που θα αποτελείται από γιατρό, οδοντίατρο, νοσηλευτή, επισκέπτη υγείας, μαία, κοινωνικό λειτουργό κ.α.  Η ομάδα αυτή θα έχει οργανική σχέση με ένα Κέντρο Υγείας αγροτικού τύπου και θα οργανώνει την εκ περιτροπής παρουσία της σε δημοτικά διαμερίσματα που σήμερα  έχουν ελλιπή ιατρική κάλυψη με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να στερούνται πολύτιμων υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας. Η διαδικασίες για την πρόσληψη του προσωπικού  θα ξεκινήσουν τον Ιανουάριο του 2019.

Ο υπουργός Εσωτερικών, Αλέξης Χαρίτσης επεσήμανε στην ομιλία του ότι για τη μεταρρύθμιση της ΠΦΥ έχει ήδη εξασφαλιστεί ο αναγκαίος δημοσιονομικός «χώρος» στους προϋπολογισμούς των επόμενων ετών ώστε η Πολιτεία να αναλάβει με πλήρη συνέπεια τις δαπάνες για την ολοκλήρωση και τη βιωσιμότητά της. «Αυτό το Πρόγραμμα δεν αποτελεί  ένα πυροτέχνημα, αλλά ένα Πρόγραμμα το οποίο ήρθε για να μείνει. Δεν ακολουθούμε τις κοντόφθαλμες πολιτικές των προκατόχων μας οι οποίοι ξεκινούσαν προγράμματα με τη χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ για να τα εγκαταλείψουν κακήν κακώς στη συνέχεια, όταν εξαντλούνταν οι κοινοτικοί πόροι, αφήνοντας ξεκρέμαστους τόσο τους πολίτες όσο και τους εργαζόμενους. Δεν είχαν, βλέπετε, εξασφαλίσει τη συνέχεια της λειτουργίας με εθνικούς πόρους» ανέφερε ο κ. Χαρίτσης επισημαίνοντας παράλληλα ότι ο κεντρικός στόχος της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου είναι η στήριξη των τοπικών κοινωνιών μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών που θα ενισχύουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τόσο στον κοινωνικό, όσο και στον αναπτυξιακό τομέα. Ο υπουργός Εσωτερικών επεσήμανε επίσης ότι τις επόμενες  μέρες θα κατατεθεί στη Βουλή νομοθετική ρύθμιση για την πρόσληψη περισσότερων από 3.200 εργαζομένων στο Πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». « Πρόκειται για ένα πρόγραμμα συμπληρωματικό, θα έλεγα στις ΤΟΜΥ, που προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες σε ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες σε όλη τη χώρα και το οποίο αγκαλιάστηκε από τους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες. Αυτό λοιπόν το πολύ σημαντικό κοινωνικό πρόγραμμα γίνεται μόνιμος θεσμός του κοινωνικού κράτους, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό» ανέφερε ο υπουργός.

Ο Διευθυντής του Τομέα Δημόσιας Υγείας και Συστημάτων Υγείας του ΠΟΥ Ευρώπης,  Hans Kluge ανέφερε ότι η υγεία είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα που πρέπει να στηρίζεται στις βασικές αρχές της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης και ότι στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα, ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβαση όλων των πολιτών και σε υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. «Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ ένα ισχυρό σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αλλά πρόσφατα ανέπτυξε ένα φιλόδοξο σχέδιο που προβλέπει την ανάπτυξη νέων δομών ΠΦΥ σε όλη την επικράτεια της. Θέλω να εκφράσω τα ειλικρινή συγχαρητήρια μου για τη μεγάλη αυτή μεταρρυθμιστική προσπάθεια τόσο στον υπουργό Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθό όσο και στον αναπληρωτή γενικό γραμματέα κ. Σταμάτη Βαρδαρό» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Kluge.

Ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας για την ΠΦΥ, Σταμάτης Βαρδαρός υπογράμμισε ότι συγκροτείται ένα σύστημα, σε ένα πεδίο που δεν είχε σύστημα, παρά μόνο μεταβαλλόμενη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας, στην βάση του ΕΣΥ. « Η μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας δεν υλοποιείται λόγω κάποιου ιδιότυπου εμμονικού κρατισμού, αλλά επειδή η διεθνής βιβλιογραφία έχει δείξει ότι σε περίοδο κρίσης τα δημόσια συστήματα είναι η απάντηση στις ανάγκες των πολλών και στην άρση της ανισότητας.  «Αυτό το σύστημα έχει 101 ΤΟΜΥ και αποτελείται από ανθρώπους που μαθαίνουν να λειτουργούν δίπλα- δίπλα, να διαφωνούν, να συγκρούονται, να συνθέτουν, να προχωρούν» ανέφερε ο κ. Βαρδαρός.

Η ημερίδα συνεχίστηκε με τις τοποθετήσεις επαγγελματιών υγείας, εργαζόμενων σε ΤΟΜΥ, εκπροσώπων συλλόγων ασθενών, συλλόγων γονέων, εκπροσώπων του υπουργείου Υγείας και φορέων του, διοικητών νοσοκομείων, καθηγητών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας κ.α. και έκλεισε με ανοιχτή συζήτηση, αποτίμηση και αποτύπωση των επομένων βημάτων στην ΠΦΥ.

Παρέμβαση Υπουργού Υγείας Α. Ξανθού

Σήμερα πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Γραφείο του ΠΟΥ στην Ελλάδα ο 1ος δημόσιος απολογισμός της μεταρρύθμισης στη ΠΦΥ και η αποτίμηση του έργου των πρώτων 100 ΤΟΜΥ που λειτουργούν σε όλη τη χώρα. Είμαστε εδώ, μαζί με τους ανθρώπους της ΠΦΥ, με πανεπιστημιακούς, με στελέχη του ΠΟΥ, με επαγγελματίες υγείας που εργάζονται στο πεδίο, όχι για να ωραιοποιήσουμε την κατάσταση αλλά για να συζητήσουμε τα προβλήματα εφαρμογής, σε περίοδο δημοσιονομικής στενότητας, ενός νέου θεσμού, του οικογενειακού γιατρού, και ενός νέου μοντέλου υπηρεσιών ΠΦΥ που στηρίζεται σε αποκεντρωμένες δομές, στην διεπιστημονική ομάδα υγείας, στην κουλτούρα της πρόληψης, της αγωγής υγείας και της κοινοτικής φροντίδας. Είμαστε εδώ και κάνουμε ένα ειλικρινή διάλογο με τους ανθρώπους της ΠΦΥ και τους εκπροσώπους των ληπτών υπηρεσιών υγείας, γιατί περάσαμε – για 1^η φορά από ιδρύσεως του ΕΣΥ- από τη θεωρία για την ΠΦΥ στην πράξη, στην εφαρμοσμένη πολιτική. Με όλα τα προβλήματα, δυσκολίες, καθυστερήσεις  και λάθη που συνήθως συνοδεύουν κάθε εφαρμοσμένη πολιτική. 

Ποιο είναι όμως το πολιτικό περιβάλλον στην Υγεία αυτή την περίοδο ; Το πολιτικό σχέδιο για την Υγεία στη μεταμνημονιακή περίοδο, σε μια περίοδο που συνεχίζουν να υπάρχουν προβλήματα, δυσκολίες και περιορισμοί αλλά σίγουρα και μεγαλύτερες δυνατότητες είναι : καθολική, ισότιμη και αποτελεσματική κάλυψη των σύγχρονων υγειονομικών αναγκών της κοινωνίας, υλοποίηση πολιτικών ισότητας στην Υγεία και ενδυνάμωση της δημόσιας περίθαλψης. Σχεδιάζουμε ένα νέο Δημόσιο Σύστημα Υγείας με περισσότερους ανθρώπινους και υλικούς πόρους, με λιγότερη λιτότητα, με οικονομική ανακούφιση των πολιτών και θεσμικές αλλαγές που ενισχύουν την ανθρωποκεντρική φροντίδα και τα δικαιώματα των ασθενών,  τη διαφάνεια, την έντιμη και κοινωνικά υπεύθυνη διαχείριση των δημόσιων δομών, την αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών, τον κοινωνικό έλεγχο στη διοίκηση και λειτουργία του συστήματος. Πολιτική  προτεραιότητα εξακολουθεί να είναι η διαρκής στήριξη και αναβάθμιση του ΕΣΥ με ειδική έμφαση στην ΠΦΥ, στην Επείγουσα Ιατρική και στην αναδιοργάνωση των ΤΕΠ, στη λειτουργία όλων των διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ, στις πρωτοβάθμιες και κοινοτικές υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, στις δημόσιες δομές Αποθεραπείας-Αποκατάστασης, στις διαρθρωτικές αλλαγές στο φάρμακο και στις προμήθειες, στις θεσμικές δικλείδες ασφαλείας για την δραστική αντιμετώπιση της σπατάλης, της διαφθοράς και της εκμετάλλευσης του αρρώστου. 

Το μεγάλο στοίχημα είναι η σταδιακή άρση των εμποδίων της λιτότητας στην έμπρακτη υλοποίηση του πολιτικού στόχου της ισότητας στην Υγεία και της εγγυημένης κάλυψης των υγειονομικών αναγκών όλων των ανθρώπων, χωρίς διακρίσεις που έχουν σχέση με την εργασία, την ασφάλιση, το εισόδημα, την εθνικότητα ή τον τόπο διαμονής. Ήδη τα βήματα προς το στόχο της ισότητας στην Υγεία είναι μετρήσιμα: έχουμε τις πρώτες ενδείξεις σημαντικής μείωσης των ανικανοποίητων ιατρικών αναγκών, κυρίως για λόγους οικονομικούς, οι οποίες από 4,1% στο σύνολο του πληθυσμού το 2009 έφτασαν στο 14,4% το 2016 και υποχώρησαν στο 10,9% το 2017, μετά το νόμο για τους ανασφάλιστους. Κεντρική πολιτική προτεραιότητα λοιπόν εξακολουθεί να είναι η εξάλειψη των ανισοτήτων στην υγειονομική φροντίδα, είτε λόγω οικονομικής αδυναμίας, είτε λόγω δυσκολιών πρόσβασης ( νησιά, άγονες περιοχές), μεγάλων αναμονών ή λειτουργικών ανεπαρκειών του ΕΣΥ. 

Στην κατεύθυνση της υλοποίησης του προτάγματος του ΠΟΥ « Υγεία για όλους», που επικαιροποιήθηκε πρόσφατα στη Διάσκεψη για την ΠΦΥ στην Αστάνα με αφορμή τα 40 χρόνια από την εμβληματική Διακήρυξη της Αλμα-Άτα, ρόλο «κλειδί» καλείται να διαδραματίσει η μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ και ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού. Αναπτύσσουμε, μέσα σε περίοδο λιτότητας και δημοσιονομικών περιορισμών, ένα νέο μοντέλο ΠΦΥ που προτάσσει την καθολικότητα και την ισότητα, την ανθρωποκεντρική και τεκμηριωμένη φροντίδα, τις ανάγκες των ανθρώπων. Για 1^η φορά στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας αποκτά στρατηγικό χαρακτήρα η πρόληψη, η αγωγή υγείας, η συνεχής, ολοκληρωμένη και τομεοποιημένη φροντίδα υγείας από ομάδα επαγγελματιών υγείας ( και όχι μόνο από γιατρό) σε κάθε περιοχή της χώρας. Αυτό είναι ένα στοίχημα εθνικής σημασίας που όσο και αν λοιδορείται από πολλές πλευρές, όσο και αν υπονομεύεται από τα συντεχνιακά συμφέροντα του χώρου, όσο και αν συναντά αντιξοότητες στα πρώτα του βήματα, έχει ήδη αρχίσει να καταγράφει θετικά δείγματα ποιοτικής και φιλικής προς τον πολίτη φροντίδας. 

• Η ταπεινή μας γνώμη είναι ότι η μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ αποτελεί μια παρέμβαση- τομή στην οργάνωση και λειτουργία του ΕΣΥ, καλύπτοντας το διαρθρωτικό έλλειμμα του στην ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών ΠΦΥ με έμφαση στην πρόληψη της αρρώστιας και όχι μόνο στη θεραπεία της. Το έλλειμμα της ΠΦΥ αποτέλεσε και την «αχίλλειο πτέρνα» του ΕΣΥ, συνέβαλλε καθοριστικά στο να διαιωνιστούν και να γιγαντωθούν οι βασικές παθογένειες και στρεβλώσεις του ελληνικού Συστήματος Υγείας που είναι ο νοσοκομειοκεντρικός και ιατροκεντρικός του χαρακτήρας, η ανυπαρξία εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και την αγωγή υγείας, η υπερπροσφορά και ο υπερκορεσμός εξειδικευμένων γιατρών και ακριβού ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη διαγνωστικών κέντρων και ιδιωτικών μονάδων νοσηλείας και αποκατάστασης. Ο οικογενειακός γιατρός, η διεπαγγελματική ομάδα υγείας και οι Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ), αποτελούν μια καινοτομία για το ΕΣΥ, που αναπτύσσεται σταδιακά, με δυσκολίες, προβλήματα και καθυστερήσεις, όπως κάθε σοβαρή μεταρρύθμιση σε όλο τον κόσμο. Είναι όμως μια αλλαγή που στηρίζεται στη διεθνή εμπειρία, στις καλές πρακτικές άλλων ευρωπαικών χωρών, στην επιστημονική και τεχνική υπόστήριξη του ΠΟΥ. Και είναι σίγουρα μια αλλαγή που ενισχύει και ενδυναμώνει το Δημόσιο Σύστημα Υγείας και, κυρίως, αναβαθμίζει τη φροντίδα των πολιτών. 
• Υπάρχει όντως μια πραγματική δυσκολία : η περιορισμένη ανταπόκριση στην κάλυψη των θέσεων οικογενειακών γιατρών που έχουν σχεδιαστεί για τις ανάγκες του αστικού πληθυσμού της χώρας. Η μειωμένη διαθεσιμότητα από την πλευρά των γιατρών οφείλεται κυρίως στη μεγάλη διαρροή ιατρικού δυναμικού στο εξωτερικό τα χρόνια της κρίσης. Προφανώς υπάρχουν και άλλοι λόγοι που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις, τις αποδοχές, την ανασφάλεια για την προοπτική του νέου μοντέλου μετά το τέλος της 4ετούς ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, το νέο πλαίσιο των συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ κλπ. Θεωρούμε όμως  ότι με τις νέες προσλήψεις οικογενειακών γιατρών στις ΤΟΜΥ αυτή την περίοδο (300 επιπλέον), με τις διαρκώς αυξανόμενες συμβάσεις οικογενειακών γιατρών με τον ΕΟΠΥΥ ( έφτασαν ήδη περίπου τους 700), με τη στήριξη των σημερινών δομών ΠΦΥ ( Κέντρα Υγείας πόλης και υπαίθρου), με την ανάπτυξη του Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας ( ΑΗΦΥ), με τη δημιουργία των Ακαδημαϊκών Μονάδων ΠΦΥ για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση στην οικογενειακή ιατρική και την κοινοτική φροντίδα, η υπόθεση της αναδιοργάνωσης του Συστήματος Υγείας με επίκεντρο την ΠΦΥ θα αποκτά καθημερινά πιο ουσιαστικό περιεχόμενο, βιωσιμότητα και προοπτική. Το σύστημα θα αναπτύσσεται σταδιακά με βάση την επάρκεια οικογενειακών γιατρών ( είτε στις ΤΟΜΥ και στα Κέντρα Υγείας, είτε συμβεβλημένων), καλύπτοντας ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα του αστικού πληθυσμού. Άλλωστε, αυτή ακριβώς είναι η διεθνής εμπειρία : η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου δικτύου υπηρεσιών ΠΦΥ αποτελεί μακροχρόνια υπόθεση, απαιτεί διαρκείς προσπάθειες και στοχευμένη επένδυση σε καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό.  
• Υπάρχει όμως και ένα άλλο, επίσης σοβαρό, πρόβλημα : η κάλυψη των αναγκών πρωτοβάθμιας φροντίδας εκτός των πόλεων, στην ύπαιθρο, στα νησιά, στα ορεινά και δυσπρόσιτα μέρη. Η απάντηση στην ανάγκη επαρκούς και συστηματικής φροντίδας υγείας του πληθυσμού που διαμένει σε απομακρυσμένες περιοχές της ενδοχώρας, είναι η Κινητή Μονάδα ΠΦΥ, μια ομάδα δηλαδή επαγγελματιών υγείας που συμπεριλαμβάνει γιατρό, οδοντίατρο, νοσηλευτή, επισκέπτη υγείας, μαία, κοινωνικό λειτουργό, τεχνολόγο ιατρικών εργαστηρίων  κλπ, η οποία θα έχει οργανική σχέση με ένα Κέντρο Υγείας αγροτικού τύπου και θα οργανώνει την εκ περιτροπής παρουσία αυτού του υγειονομικού προσωπικού σε δημοτικά διαμερίσματα που σήμερα, λόγω ανεπαρκειών στη στελέχωση των ΚΥ, των ΠΠΙ και ΠΙ της υπαίθρου, εμφανίζουν ελλιπή ιατρική κάλυψη και οι κάτοικοι τους στερούνται πολύτιμων υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας. Η Κινητή Μονάδα ΠΦΥ θα αποτελέσει «όχημα» για την περιφερειακή αποκέντρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ  και για την ανάπτυξη του θεσμού του οικογενειακού γιατρού και της ομάδας υγείας και στις πιο άγονες και δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας. Θα αναλάβει δηλαδή να υλοποιήσει τη φιλοσοφία του νέου μοντέλου ΠΦΥ και των ΤΟΜΥ ( που αναπτύσσονται κυρίως σε αστικές περιοχές ) στις πιο απαιτητικές και δύσκολες συνθήκες του αγροτικού πληθυσμού. Έχουμε ήδη δρομολογήσει τη χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους ( Πρόγραμμα ΜΔΤ -Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα) αυτής της πολύ σημαντικής παρέμβασης. 

Οι ΤΟΜΥ ήταν η επιλογή του Υπουργείου Υγείας και όχι της τρόικας, για να χρηματοδοτηθεί με ευρωπαϊκούς πόρους ένα νέο σχέδιο για την ΠΦΥ βασισμένο στον οικογενειακό γιατρό και την ομάδα υγείας. Η ιδέα είναι αυτοί οι επαγγελματίες υγείας να υπηρετούν σε δημόσιες δομές οικογενειακής φροντίδας όπως οι ΤΟΜΥ, παρέχοντας όχι μόνο περίθαλψη αλλά συστηματική πρόληψη, αγωγή υγείας, φροντίδα στην κοινότητα, σχολική υγιεινή, δράσεις Δημόσιας Υγείας. Αυτή η νέα φιλοσοφία της έμφασης στην πρόληψη και όχι μόνο στη θεραπεία της νόσου, της ολιστικής προσέγγισης της Υγείας σύμφωνα με τον ΠΟΥ, δεν μπορεί να υπηρετηθεί από ένα ιατροκεντρικό σύστημα που στηρίζεται σε συμβεβλημένους γιατρούς. Δεν νοείται οργανωμένη ΠΦΥ χωρίς διεπαγγελματική και διατομεακή συνεργασία, χωρίς συνεχιζόμενη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και ενημέρωση-ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, χωρίς δικτύωση των δομών της ΠΦΥ με τις δημόσιες δομές Ψυχικής Υγείας, τις δομές Αποκατάστασης, τις δομές για τις Εξαρτήσεις και τις Κοινωνικές Δομές του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης. 

Ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού υλοποιείται για 1^η φορά στη χώρα μας, παρά το ότι έχει θεσμοθετηθεί πολλές φορές στο παρελθόν. Δεν υπήρχαν στην πραγματικότητα οικογενειακοί γιατροί στην Ελλάδα. Οι 1700 συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ παθολόγοι, παιδίατροι και γενικοί γιατροί δεν είχαν, ούτε μπορούσαν να έχουν την κουλτούρα του οικογενειακού γιατρού. Λειτουργούσαν περισσότερο ως γιατροί εξωνοσοκομειακής περίθαλψης με επικέντρωση στη συνταγογράφηση και στην εργαστηριακή-κλινική παρακολούθηση των χρονίως πασχόντων. Δεν υπήρξε ποτέ πρόγραμμα (προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό) εκπαίδευσης στην οικογενειακή και κοινοτική φροντίδα, στις δράσεις πρόληψης και αγωγής υγείας, στο νέο επιστημολογικό παράδειγμα για την Υγεία που αναγνωρίζει τους κοινωνικούς προσδιοριστές της και δεν θεωρεί ότι προϋπόθεση για την καλή υγεία είναι η καλύτερη περίθαλψη. Γι’ αυτό και είναι απόλυτα αναληθές ότι με το νέο σύστημα « κατέρρευσε η ΠΦΥ». Καταρχήν ο βασικός πυρήνας των οικογενειακών γιατρών θα είναι οι γιατροί των ΤΟΜΥ. Αυτό που άλλαξε είναι το στρεβλό και μη αποδοτικό σύστημα των «200 επισκέψεων» το μήνα ( σύνολο 340.000 επισκέψεις το μήνα), που όλοι ξέρουμε ότι δεν εξυπηρετούσε και επιβάρυνε οικονομικά τον πολίτη ακόμα και για να «γράψει» τα φάρμακα του. 

Επίσης, έχουμε ένα πληθυσμό εκπαιδευμένο για δεκαετίες στην κατά το δοκούν αναζήτηση υπηρεσιών από τον Δημόσιο ή τον Ιδιωτικό τομέα, χωρίς καθοδήγηση, χωρίς έλεγχο, χωρίς πρώτο σημείο επαφής με το Σύστημα Υγεία. Αυτή είναι ίσως η πιο σημαντική δυσκολία και η πιο μεγάλη πρόκληση : να τροποποιήσουμε την κουλτούρα και των υγειονομικών και των πολιτών. Να πείσουμε ότι το νέο μοντέλο δεν δημιουργεί εμπόδια πρόσβασης, δεν ταλαιπωρεί, δεν επιβαρύνει με κόστος χρόνου ή με οικονομικό κόστος τους ασθενείς και ιδιαίτερα τους χρονίως πάσχοντες. Αλλά, αντίθετα, εξασφαλίζει εγγυημένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου, διευκολύνει την αναζήτηση εξειδικευμένων υπηρεσιών ( διαγνωστικών ή θεραπευτικών) μέσω του συστήματος παραπομπών που θα υλοποιηθεί σταδιακά και με ευελιξία, με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες σε κάθε περιοχή, από 1-1-2019. 

Ένα τμήμα του ιατρικού κόσμου και η αξιωματική αντιπολίτευση υποστηρίζουν ένα μη σύστημα, ένα αρρύθμιστο και ασύδοτο τοπίο, χωρίς κανόνες, χωρίς οργανωμένη διαδικασία πρόσβασης των πολιτών στις υπηρεσίες υγείας. Το σημερινό μοντέλο που «με νύχια και με δόντια» υπερασπίζονται δεν υπηρετεί ούτε τη φιλοσοφία της ΠΦΥ, ούτε το Δημόσιο Σύστημα Υγείας, ούτε τις ανάγκες των ασθενών. Για τους τελευταίους,υπάρχει μόνο η «ελεύθερη επιλογή» κατακερματισμένων, αναποτελεσματικών και ακριβών υπηρεσιών. 

Αυτή η μεταρρύθμιση που υλοποιούμε συνιστά «αλλαγή παραδείγματος» στην Υγεία,  οδηγεί στην υπέρβαση ενός μοντέλου επικεντρωμένου στην αποσπασματική περίθαλψη και στην ασυνεχή φροντίδα όσων πολιτών/ασθενών αναζητούν κατ΄ εκτίμηση υπηρεσίες από το ΕΣΥ ή από τους ελευθεροεπαγγελματίες γιατρούς. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για το Σύστημα Υγείας.  Η οικογενειακή ιατρική, η ύπαρξη δομών και προσώπων πρώτης επαφής με το Σύστημα Υγείας, η επίσκεψη στο σπίτι και η κατ’ οίκον φροντίδα ευάλωτων και ευπαθών ομάδων που συχνά μένουν χωρίς συστηματική παρακολούθηση και υποστήριξη, είναι το σύγχρονο και δοκιμασμένο «εργαλείο» για την ανθρωποκεντρική και ποιοτική φροντίδα.   

Αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμμα ενημέρωσης των πολιτών και των επαγγελματιών υγείας για το νέο μοντέλο ΠΦΥ και το θεσμό του οικογενειακού γιατρού. Η σημερινή εκδήλωση είναι το πρώτο βήμα προβολής και καλύτερης επικοινωνίας των βημάτων που έχουν γίνει και κυρίως αυτών που ακολουθούν. Υπάρχει ανάγκη αναλυτικών πληροφοριών χρηστικού χαρακτήρα προς τους πολίτες και τους ασθενείς, χρειάζονται σαφείς απαντήσεις στα ερωτήματα και στις απορίες των ανθρώπων, έχουμε ανάγκη και υποχρέωση να βρούμε ένα «δίαυλο αμφίδρομης επικοινωνίας» μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και των πολλαπλών εκπροσωπήσεων της «κοινωνίας των πολιτών και των ασθενών» που θα ενισχύει την εμπιστοσύνη τους προς το εγχείρημα της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ. Αυτός είναι ο στρατηγικός μας σύμμαχος, ο ενημερωμένος πολίτης/ασθενής για το δικαίωμα και τον τρόπο πρόσβασης σε καθολική, ισότιμη και ποιοτική φροντίδα υγείας μέσω της ΠΦΥ. 

 

Παρέμβαση Υπουργού Εσωτερικών Α. Χαρίτση

>-To προηγούμενο διάστημα κάναμε στο Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης μια πολύ συστηματική δουλειά, σε συνεργασία με τον Υπουργό Υγείας Ανδρέα Ξανθό, το Υπουργείο Οικονομικών, τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τις 13 Περιφέρειες, για να διασφαλίσουμε κάτι το οποίο δεν ήταν καθόλου δεδομένο στην αρχή. Τη χρηματοδότηση, αλλά και τη διαχειριστική επάρκεια όλου αυτού του Προγράμματος που έχει έναν πολύ ισχυρό χαρακτήρα αποκέντρωσης όλης της δραστηριότητας των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας.

–Εξασφαλίσαμε τη χρηματοδότηση των ΤΟΜΥ για την πρώτη τετραετία με ποσό που ξεπερνά τα 280 εκατ. ευρώ. Στην αρχή η χρηματοδότηση γίνεται από πόρους του ΕΣΠΑ (από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και συγκεκριμένα το πρόγραμμα Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα τον πρώτο χρόνο, από τα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα τα επόμενα) και σταδιακά αυτή η χρηματοδότηση καλύπτεται σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό από εθνικούς πόρους μέχρι τη σταδιακή αποκλιμάκωση της Ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και την πλήρη ανάληψη της δαπάνης από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό μετά το 2022. Για το ξεκίνημα της μεταρρύθμισης δεσμεύσαμε 126 εκ. ευρώ από το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ. Αυτό το Πρόγραμμα δεν αποτελεί  ένα πυροτέχνημα, αλλά ένα Πρόγραμμα το οποίο ήρθε για να μείνει. Η στήριξη των τοπικών κοινωνιών είναι κεντρικός στόχος του αναπτυξιακού μας σχεδιασμού και της κοινωνικής πολιτικής μας. Και αυτό κάνουμε πράξη στο Υπουργείο Εσωτερικών μέσα από μια σειρά πρωτοβουλίες, για την ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσο στον κοινωνικό, όσο και στον αναπτυξιακό τομέα.

-Η χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό δεν παραμένει σε επίπεδο προθέσεων. Δεν ακολουθούμε τις κοντόφθαλμες πολιτικές των προκατόχων μας οι οποίοι ξεκινούσαν προγράμματα με τη χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ για να τα εγκαταλείψουν κακήν κακώς στη συνέχεια, όταν εξαντλούνταν οι κοινοτικοί πόροι, αφήνοντας ξεκρέμαστους τόσο τους πολίτες όσο τους εργαζόμενους. Δεν είχαν, βλέπετε, εξασφαλίσει τη συνέχεια της λειτουργίας τους με εθνικούς πόρους.

–Για τη μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας έχουμε ήδη εξασφαλίσει τον αναγκαίο δημοσιονομικό «χώρο» στους προϋπολογισμούς των επόμενων ετών ώστε η Πολιτεία να αναλάβει με πλήρη συνέπεια τις δαπάνες για την ολοκλήρωση και τη βιωσιμότητα της. Ταυτόχρονα, οι πόροι που θα εξοικονομηθούν από τις άλλες βαθμίδες υγείας, με τη λειτουργία των ΤΟΜΥ, θα επανεπενδυθούν στο ΕΣΥ διευρύνοντας τις δυνατότητές και αναβαθμίζοντας τις υπηρεσίες του.

-Ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα θύματα της κρίσης ήταν η υγεία. Ένας μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας έχασαν πρακτικά την πρόσβαση στο σύστημα υγείας είτε διότι ως άνεργοι δεν είχαν ασφάλεια και οι ανασφάλιστοι είχαν χάσει την πρόσβαση στο ΕΣΥ – μια τεράστια αδικία την οποία η κυβέρνησή μας αποκατέστησε από την πρώτη στιγμή – είτε διότι το εθνικό σύστημα υγείας αδυνατούσε να καλύψει όλους τους πολίτες εξαιτίας της μεγάλης υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης του. Για αυτό η ενίσχυση του ΕΣΥ ήταν και παραμένει πρώτη προτεραιότητα αυτής της κυβέρνησης. Ουσιαστικό κομμάτι αυτής της προσπάθειας είναι και οι ΤΟΜΥ οι οποίες αποτελούν μια τεράστια ανακούφιση για τις τοπικές κοινωνίες στον αστικό ιστό. Πλέον, όλοι οι πολίτες, σε κάθε γωνία της χώρας, έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστες και ποιοτικές υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας.

-Η στήριξη των τοπικών κοινωνιών είναι κεντρικός στόχος του αναπτυξιακού μας σχεδιασμού και της κοινωνικής πολιτικής μας. Και αυτό κάνουμε πράξη στο Υπουργείο Εσωτερικών μέσα από μια σειρά πρωτοβουλίες, για την ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσο στον κοινωνικό, όσο και στον αναπτυξιακό τομέα. Με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία προσαρμοσμένα στις ανάγκες της Αυτοδιοίκησης για την υλοποίηση κρίσιμων υποδομών στις τοπικές κοινωνίες. Με χιλιάδες νέες προσλήψεις προσωπικού μόνιμης και σταθερής εργασίας στους ΟΤΑ ώστε να μπορούν να επιτελέσουν αποτελεσματικά τον κρίσιμο ρόλο τους.

-Τις αμέσως επόμενες μέρες μάλιστα, φέρνουμε στη Βουλή τη σχετική ρύθμιση για την πρόσληψη περισσότερων από 3200 εργαζομένων στο Πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». Ένα πρόγραμμα συμπληρωματικό, θα έλεγα στις ΤΟΜΥ, που προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες σε ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες σε όλη τη χώρα και το οποίο αγκαλιάστηκε από τους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες. Αυτό λοιπόν το πολύ σημαντικό κοινωνικό πρόγραμμα γίνεται μόνιμος θεσμός του κοινωνικού κράτους, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό. Κατοχυρώνονται έτσι, τα αυτονόητα δικαιώματα των εργαζομένων σε αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και των πολιτών σε μόνιμες και σταθερές κοινωνικές υπηρεσίες. Στην ίδια κατεύθυνση και με πιο εντατικούς ρυθμούς, θα συνεχίσουμε και το επόμενο διάστημα.