«Οι Κυκλάδες στην πρώτη γραμμή για την αειφόρο & δίκαιη ανάπτυξη»

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Οι Κυκλάδες στην πρώτη γραμμή για την αειφόρο και δίκαιη ανάπτυξη
• Η επένδυση στα κοινά, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη διακυκλαδική συνανάπτυξη είναι αυτή που θα καθορίσει μακροπρόθεσμα το μέλλον των Κυκλάδων
• Βγαίνουμε από τα μνημόνια με το δικό μας σχέδιο ανάπτυξης
• Περιφερειακό Αναπτυξιακό Συνέδριο Κυκλάδων – Ένα ιδιαίτερο Συνέδριο
• Η νησιωτικότητα αποτελεί εθνικό συγκριτικό πλεονέκτημα
• Η ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ των νησιών, με την ηπειρωτική ενδοχώρα, την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, με την Ευρώπη και τον κόσμο
• Το παραγωγικό μέλλον των Κυκλάδων βρίσκεται σ’ ένα πλουραλιστικό παραγωγικό μοντέλο, συμβατό με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες των Κυκλάδων
• Περιβάλλον – Ανάπτυξη με όρους αειφορίας
• Από την άναρχη και αποσπασματική, στη με σχέδιο και οργανωμένη ανάπτυξη
• Ο νέος τρόπος ανάπτυξης απαιτεί νέα συλλογικά παραγωγικά υποκείμενα και στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία
• Το κοινωνικό κράτος στήριγμα και πολλαπλασιαστής της ανάπτυξης, ένα κράτος φιλικό στο πολίτη
• Να κάνουμε περισσότερα κι από όσα δεσμευθήκαμε

 

ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ

Φίλες και φίλοι,

Πολίτες της φιλόξενης Σύρου, 

Πολίτες των Κυκλάδων, 

Ολοκληρώνουμε σήμερα το 15^ο Περιφερειακό Αναπτυξιακό Συνέδριο. Άρχισε, όπως είναι γνωστό, το Παρασκευή με μια ευρεία και παραγωγική σύσκεψη στη Νάξο, όπου συζητήθηκαν τα αγροτικά θέματα, και συνεχίσθηκε εδώ με 6 θεματικές συνεδρίες στις οποίες πήραν μέρος δεκάδες εκπρόσωποι φορέων και πολίτες. Η συμμετοχή, μάλιστα, σε ορισμένες ήταν τέτοια που διάρκεσαν αρκετές ώρες.

Σίγουρα δεν ήταν μια «φιέστα» όπως λένε οι απόντες από τα Συνέδρια αυτά. Ήταν αντίθετα ένα βήμα ανοιχτού διαλόγου, ένα εργαστήρι δημιουργικού προβληματισμού για την ανάπτυξη, την απασχόληση, το περιβάλλον, τον πολιτισμό, ό,τι αφορά στη ζωή των ανθρώπων και στις προοπτικές των Κυκλάδων. 

Η άμεση παρουσία υπουργών και κυβερνητικών στελεχών έδωσε τη δυνατότητα να διευκρινιστούν ζητήματα και να επιλυθούν πολλά προβλήματα. 

Εκπρόσωποι φορέων και πολίτες είχαν την ευκαιρία να διατυπώσουν απόψεις, αιτήματα και προτάσεις, να ασκήσουν έλεγχο και κριτική. Ήταν μια ανοικτή, δημοκρατική διαδικασία. Και αυτό έγινε σε όλα τα Συνέδρια. 

Θέλω στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω τον Περιφερειάρχη και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, τον Δήμαρχο Σύρου, όλους τους Δημάρχους, τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς για την άριστη συνεργασία και να δηλώσω την πρόθεσή μας η συνεργασία αυτή να αποκτήσει μόνιμη θεσμική μορφή. 

Δεν θα απαριθμήσω αναλυτικά, μία προς μία, τις δεκάδες των προτάσεων και των αιτημάτων που διατυπώθηκαν ή των απαντήσεων που δόθηκαν σ’ αυτές από τους Υπουργούς. Όλο αυτό το υλικό, κυρίως όμως οι δεσμεύσεις που δόθηκαν, θα αποτελεί από εδώ και στο εξής το πλαίσιο της συνεργασίας και της κοινής δράσης κυβέρνησης, Περιφέρειας, Αυτοδιοίκησης, όλων των εμπλεκομένων φορέων και των τοπικών κοινωνιών. 

Ολοκληρώνοντας τις εργασίες του 15ου Περιφερειακού Αναπτυξιακού Συνεδρίου, θα μπορούσα να συνοψίσω τα βασικά συμπεράσματα σε δυο διαπιστώσεις: 

• ΟΙ ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

όμως

• Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ, ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΚΥΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΘΑ ΚΑΘΟΡΙΣΕΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

1. Βγαίνουμε από τα μνημόνια με το δικό μας σχέδιο ανάπτυξης

Το 15^ο Περιφερειακό Συνέδριο γίνεται σε συνθήκες που η χώρα ανακάμπτει. Η ανάκαμψη δεν περιορίζεται μόνο στον τουρισμό, γενικεύεται, εδραιώνεται και αποτελεί πλέον ένα δεδομένο πάνω στο οποίο μπορούμε όλοι να σχεδιάσουμε το μέλλον μας.

Ταυτόχρονα η χώρα βγαίνει από τα μνημόνια τον Αύγουστο του 2018. Κλείνει μια επώδυνη για το λαό και τη χώρα ιστορική περίοδος. Βγαίνουμε από τα μνημόνια με έναν τρόπο συμφωνημένο με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Και για αυτό είναι άχαρος και μίζερος ο ρόλος όσων επιχειρούν και τούτη την ύστατη ώρα να κινδυνολογήσουν.

Βγαίνουμε από τα μνημόνια με ισχυρά αποθέματα ασφαλείας, με μια ρύθμιση του χρέους που αναμένεται να οριστικοποιηθεί έως τις 21 Ιουνίου και μ’ ένα σχέδιο ανάπτυξης που είναι το δικό σας σχέδιο, το σχέδιο το οποίο ενσωματώνει τα πορίσματα και από τη μεγάλη διαβούλευση που ένα χρόνο τώρα πραγματοποιούμε με τα Περιφερειακά Συνέδρια. 

Βγαίνουμε από τα μνημόνια με ένα σχέδιο που διασφαλίζει την επίτευξη των συμφωνημένων δημοσιονομικών στόχων και προβλέπει ότι από το 2019 και μετά δημιουργείται ένας δημοσιονομικός χώρος που θα αυξάνει χρόνο με το χρόνο, ένα περιθώριο δηλαδή για στοχευμένες φοροελαφρύνσεις και για ενίσχυση της παιδείας, της υγείας  και του κοινωνικού κράτους.  

Είναι ένα σχέδιο κατευθύνσεων που πρέπει να εξειδικευτούν περαιτέρω ανά Υπουργείο, τομέα και Περιφέρεια. Αλλά είναι ταυτόχρονα και ένα σχέδιο συγκεκριμένων δράσεων που πρέπει με συνέπεια να υλοποιηθούν. Γι’ αυτό η υλοποίησή του θα παρακολουθείται από ένα μηχανισμό που θα λειτουργεί υπό την ευθύνη  του Πρωθυπουργού.

Το σχέδιο αυτό, αποτελεί τον οδικό χάρτη μετάβασης από τη μνημονιακή περίοδο στη μεταμνημονιακή εποχή. Το ονομάσαμε Ολιστική Αναπτυξιακή Στρατηγική. Διότι θέλουμε να είναι μια ανάπτυξη ολιστική, δηλαδή ανάπτυξη περιεκτική, χωρίς αποκλεισμούς, ανάπτυξη για όλους, που στηρίζεται πρωταρχικά στις ενδογενείς δυνάμεις και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και της κάθε Περιφέρειας ξεχωριστά. Ολιστική ανάπτυξη σημαίνει ανάπτυξη που συνδυάζει την οικονομική μεγέθυνση με την αειφορία, το σεβασμό του περιβάλλοντος, τη διαφύλαξη των φυσικών πόρων και την κοινωνική προστασία. Ανάπτυξη στην οποία η εργασία έχει κεντρική θέση και ρόλο, ενώ το κοινωνικό κράτος νοείται ως πολλαπλασιαστής και όχι ως εμπόδιό της. Γι’ αυτό και στο σχέδιό  μας ενσωματώσαμε τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης όπως ορίζονται από τους στόχους της χιλιετίας του ΟΗΕ. 

2. Ένα ιδιαίτερο Συνέδριο

Το 15^ο Περιφερειακό Συνέδριο ήταν από τα πιο ιδιαίτερα, ενδιαφέροντα και  σημαντικά από όσα έγιναν έως τώρα. Και τούτο γιατί η συζήτηση σε ένα περιβάλλον μικρών μεγεθών και ευαίσθητων οικοσυστημάτων έρχεται σε σύγκρουση με κυρίαρχες αντιλήψεις που κατανοούν την ανάπτυξη ως αδιάκοπη μεγέθυνση. Από την άλλη, η συζήτηση για την ανάπτυξη σε μικρά και πολύ μικρά νησιά που ταυτόχρονα έχουν εθνική στρατηγική σημασία και πολλά από αυτά αποτελούν παγκόσμια πολιτισμικά σύμβολα και διεθνείς τουριστικούς προορισμούς, καταδεικνύει και τα όρια αντίρροπων αναζητήσεων, στην κατεύθυνση αυτή τη φορά της λεγόμενης «απο-ανάπτυξης», που παρά τους γόνιμους προβληματισμούς δεν προσφέρουν θετικές διεξόδους, τουλάχιστον στις παρούσες ιστορικές συνθήκες. 

Τέτοιες προωθητικές διεξόδους από τις αντιφάσεις της σημερινής αποσπασματικής και άνισης ανάπτυξης πρέπει να αναζητήσουμε στην κατεύθυνση μιας ανάπτυξης ανθρωποκεντρικής, που υπηρετεί τη συλλογική ευημερία,  την αειφορία, τη δικαιοσύνη και υπόκειται συνεπώς σε κοινωνικές δεσμεύσεις. Και αυτός ακριβώς ο δρόμος ανιχνεύτηκε σε αυτό το συνέδριο. 

Η ιδιαιτερότητα, λοιπόν αυτού του Συνεδρίου είναι ότι ανέδειξε σε κυρίαρχο, το ζήτημα της ποιότητας της ανάπτυξης. Έδειξε ότι στην περίπτωση των Κυκλάδων δεν αρκεί να εξειδικεύουμε ή να προσαρμόζουμε τις γενικές λύσεις. Πρέπει να αναζητούμε πρωτότυπες απαντήσεις και θετικές διεξόδους σε υπαρκτές αντιφάσεις της ανάπτυξης όπως αυτή συντελείται σήμερα.  

Ένα παράδειγμα: η ανάπτυξη της Περιφερειακής Ενότητας Κυκλάδων αφορά ένα πολυνησιωτικό σύμπλεγμα 24 κατοικημένων νησιών. Ανάπτυξη, λοιπόν, θα έλεγε κάποιος, σημαίνει πολλές μικρές και συνδυασμένες παρεμβάσεις στο κάθε νησί ξεχωριστά. Και αυτό είναι ασφαλώς αναγκαίο. 

Ταυτόχρονα όμως, οι Κυκλάδες δεν αποτελούν απλώς ένα άθροισμα νησιών αλλά  ένα νησιωτικό σύμπλεγμα, έναν ενιαίο πολιτισμικό χώρο, ένα οικοσύστημα και έναν εν δυνάμει ενιαίο οικονομικό χώρο.

Επομένως η πρόοδος του κάθε νησιού ξεχωριστά θα εξαρτηθεί μακροπρόθεσμα όχι μόνο από τις παρεμβάσεις που θα γίνουν στο κάθε νησί ξεχωριστά, αλλά από την αναγνώριση και την ενδυνάμωση του ενιαίου και του κοινού του κυκλαδικού συμπλέγματος. 

Ανάπτυξη, λοιπόν, των Κυκλάδων σημαίνει επένδυση στα κοινά, σε κοινές υποδομές, κοινά δίκτυα, κοινά προγράμματα, σε ό,τι διασυνδέει τα νησιά μεταξύ τους, σε ό,τι απαντά σε κοινές ανάγκες, σε ό,τι δημιουργεί δεσμούς συνεργασίας και κοινότητας μεταξύ των νησιών, καθώς και των Κυκλάδων με την ενδοχώρα και τα άλλα νησιά.  

Και τούτο γιατί, από αρχαιοτάτων χρόνων, γνωρίζουμε ότι εκείνο που συγκροτεί ισχυρές κοινότητες και συνεκτικές κοινωνίες, πρωτίστως είναι η αίσθηση του κοινού μέλλοντος, η κοινή ασφάλεια, οι κοινές υποδομές, τα κοινά αγαθά. Τα κοινά, με την έννοια αυτή, αποτελούν προϋποθέσεις ασφάλειας, ελευθερίας, ανάπτυξης της προσωπικότητας, δημιουργικής πρωτοβουλίας. Βάση, λοιπόν, της ενδοκυκλαδικής και διακυκλαδικής συνανάπτυξης είναι η επένδυση στα κοινά και πρώτα από όλα στις κοινές υποδομές. Και ένα εμβληματικό έργο, από την άποψη αυτή, με πολλαπλά οφέλη είναι η ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών μεταξύ τους και με την ηπειρωτική Ελλάδα. Είναι ένα έργο που εξασφαλίζει ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια, σημαντικά οικονομικά οφέλη, ισχυρό οικολογικό αποτύπωμα και δίνει ισχυρές προοπτικές ενεργειακής ανάπτυξης στα νησιά. Αλλά γι’ αυτά θα μιλήσουμε αναλυτικά στη συνέχεια.

Η σημασία του Περιφερειακού Συνεδρίου συνίσταται, λοιπόν, στο γεγονός ότι δεν ανέδειξε μόνο τα προβλήματα, αλλά έθεσε και το πλαίσιο για τη λύση τους, στην κατεύθυνση ενός ολιστικού σχεδίου διακυκλαδικής συνανάπτυξης, με την οποία οι Κυκλάδες θα αναδειχθούν σε ένα διεθνές σημείο αναφοράς, κέντρο τεχνών και πολιτισμού, μια ενιαία οικονομική οντότητα που θα μπορεί να σταθεί με αξιώσεις στην παγκόσμια αγορά χωρίς να χάσει την ιδιαίτερη ταυτότητά της, αλλά μέσω της ανάδειξης αυτής ακριβώς της ταυτότητας. 

3. Η νησιωτικότητα αποτελεί εθνικό συγκριτικό πλεονέκτημα

Η διακυκλαδική συνανάπτυξη είναι μια ιδέα που γεννήθηκε στην πορεία της προετοιμασίας αυτού του Συνεδρίου. Όμως δεν είναι απλώς μια ιδέα ούτε ένα σχέδιο στα χαρτιά. Είναι «οδικός χάρτης» της κυβέρνησης, καθημερινή κυβερνητική πράξη. 

Σε πρώτη φάση αναδείξαμε και θέσαμε στο κέντρο της δημόσιας συζήτησης το ζήτημα της νησιωτικότητας και  της κοινής και ισόρροπης ανάπτυξης των νησιών. 

Με απόφαση Πρωθυπουργού αναλάβαμε, ως Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης, σε συνεργασία με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία, τους βουλευτές, την ακαδημαϊκή κοινότητα και κοινωνικούς φορείς, μια πρώτη ολιστική προσέγγιση στο ζήτημα της νησιωτικότητας και της νησιωτικής πολιτικής. 

Οι βασικές διαπιστώσεις μας ήταν ότι αφενός η νησιωτικότητα δεν αποτελεί μειονέκτημα αλλά, υπό ορούς και προϋποθέσεις, αποτελεί εθνικό συγκριτικό μας πλεονέκτημα και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Αφετέρου όμως, τα νησιά έχουν ποικίλα προβλήματα και η ρήτρα της νησιωτικότητας, εάν και τυπικά υφίστατο, ουσιαστικά είχε μείνει στα χαρτιά, ήταν γράμμα κενό, άγνωστη ακόμη και ως έννοια σε  Υπουργεία και Οργανισμούς. Εισηγηθήκαμε, λοιπόν, να υπάρξει μια συνολική αλλαγή στάσης, να κατανοηθεί και να διαπεράσει όλα τα Υπουργεία η αρχή της νησιωτικότητας και η ανάπτυξη των νησιών να αντιμετωπιστεί ως προτεραιότητα. Ούτε απλό ήταν ούτε εύκολο. Αλλά αυτό έγινε τουλάχιστον ως ένα βαθμό και ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε μια δέσμη προτάσεων προς αυτήν τη κατεύθυνση στη Νίσυρο το Δεκέμβριο του 2016. 

Η δεύτερη φάση ήταν ακόμη πιο κρίσιμη. Διότι ήταν η φάση της υλοποίησης. Πώς εκφράστηκε αυτή η νέα αντίληψη και προτεραιοποίηση στην πράξη; Εκφράστηκε με την υλοποίηση πολλών από τις δράσεις της αρχικής πρότασης. Μέσα στον ενάμιση αυτό χρόνο: 

Πρώτον, δημιουργήσαμε Υφυπουργείο Νησιωτικής Πολιτικής που κατά τη γνώμη μου έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη σηματοδότηση της νέας βαρύτητας που έχει για εμάς η νησιωτική πολιτική. Η δημιουργία του συνέβαλε στην επιτάχυνση λύσεων και στο συντονισμό του κυβερνητικού έργου. Δρομολογήσαμε ακόμα την ενεργοποίηση του Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής.

Δεύτερον, διασφαλίσαμε την αύξηση των συνολικών πόρων που διατίθενται υπέρ της νησιωτικής πολιτικής. Τόσο από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων όσο και από το ΕΣΠΑ. Πέραν της αύξησης αυτής, δημιουργήσαμε το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Νοτίου Αιγαίου. Στην ουσία, με το Ταμείο  αυτό θέσαμε στη διάθεση του Νοτίου Αιγαίου και των Κυκλάδων ένα δεύτερο προϋπολογισμό. Και αυτό φάνηκε στα έργα που εντάχθηκαν και ήδη υλοποιούνται.     

Τρίτον, υλοποιήσαμε πολλές από τις δράσεις της αρχικής πρότασης με ιδιαίτερη μέριμνα για την ενίσχυση της υγείας, της πρόνοιας της εκπαίδευσης και των υποδομών.

Τώρα μπαίνουμε στην τρίτη φάση. Είναι η φάση της εμπέδωσης και της διευρυμένης αναπαραγωγής όσων ήδη έχουν γίνει ή σχεδιαστεί. 

Στη φάση αυτή, οι προηγούμενες εμπειρίες και διαπιστώσεις κατά κάποιο τρόπο θεσμοθετούνται, γίνονται οργανικό μέρος της εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής.  Στο πλαίσιο της Ολιστικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής, ο νησιωτικός χαρακτήρας της χώρας αναγνωρίζεται ως ταυτοτικό στοιχείο και στρατηγικό πλεονέκτημα. Τα νησιά και η νησιωτική πολιτική αντιμετωπίζονται ως πυλώνας της ευρύτερης εθνικής μας ανάπτυξης. Τέλος, από τα επιμέρους μέτρα και τις αποσπασματικές δράσεις περνούμε στη συγκρότηση ενός συνολικού σχεδίου για την ανάπτυξη των Κυκλάδων, στη βάση ενός νέου υποδείγματος οργανωμένης ανάπτυξης με έμφαση στην αειφορία, την προστασία του περιβάλλοντος, το σεβασμό της φέρουσας ικανότητας των νησιών, την ενίσχυση της διακυκλαδικής διασύνδεσης, συνεργασίας  και συνανάπτυξης, τη στήριξη  συλλογικών σχημάτων και  μορφών οικονομίας. 

Θα ήθελα λοιπόν να αναφερθώ τώρα σε ορισμένες κατευθύνσεις και δράσεις που απαντούν σε κρίσιμα προβλήματα και παράλληλα σηματοδοτούν τη μετάβαση από την άναρχη ανάπτυξη του χθες στη Βιώσιμη και Δίκαιη Ανάπτυξη.

4. Η ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ των νησιών, με την ηπειρωτική ενδοχώρα, την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, με την Ευρώπη και τον κόσμο

H πρώτη κατεύθυνση είναι η  πολυεπίπεδη διασύνδεση των Κυκλάδων πρώτον στο εσωτερικό τους, δεύτερον μεταξύ των κυκλαδίτικων νησιών με την ηπειρωτική χώρα, τη Βόρεια Ελλάδα, το υπόλοιπο Αιγαίο και την  Κρήτη και τρίτον, η διεθνής διάσταση της διασύνδεσης με την  Ευρώπη και τον κόσμο. Έτσι, περιορίζουμε τις συνέπειες της γεωγραφικής ασυνέχειας και δημιουργούμε προϋποθέσεις πολυδιάστατης ανάπτυξης. 

Η ηλεκτρική  διασύνδεση, όπως είπαμε, προχωρεί. H A’ Φάση της Διασύνδεσης των Κυκλάδων, ένα μεγάλο έργο προϋπολογισμού 245 εκατ. ευρώ, ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2018. H Β΄ Φάση έχει «μπει στην πρίζα» και θα ολοκληρωθεί το 2019. Η Γ΄ Φάση θα ολοκληρωθεί το 2020 και η Δ΄ και τελευταία, το 2023-24.  

Στον τομέα των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών, αυτές έχουν πυκνώσει μεταξύ των Κυκλάδων και της Αττικής, του Βορείου Αιγαίου, της Δωδεκανήσου καθώς και μεταξύ των νησιών. Μάλιστα, έπειτα από συντονισμένες ενέργειες, δίνεται λύση σε μια σημαντική έλλειψη και σε λίγες ημέρες ξεκινούν:

• Δύο νέες προσεγγίσεις ανά εβδομάδα μεταξύ Θεσσαλονίκης-Σποράδων-Κυκλάδων-Ηρακλείου Κρήτης
• Δύο νέες προσεγγίσεις ανά εβδομάδα μεταξύ Ραφήνας-Σύρου με ταχύπλοο πλοίο
• Δύο νέες προσεγγίσεις της Σύρου ανά εβδομάδα από Ηράκλειο Κρήτης  με ταχύπλοο που θα προσεγγίζει Σαντορίνη, Τήνο και Μύκονο

Παράλληλα, πολυάριθμα έργα πραγματοποιούνται στις λιμενικές υποδομές, γεγονός που θα διευκολύνει την πρόσβαση και την ασφάλεια των μεταφορών. Ενδεικτικά, το πρώτο δεκαπενθήμερο Ιουνίου υπογράφεται σύμβαση για το master-plan του λιμένα Τήνου. Σε ό,τι αφορά τη Σύρο σύντομα  θα εξεταστεί  από την Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στον Λιμένα της Σύρου.

Σημαντική καινοτομία αποτελεί η καθιέρωση του «μεταφορικού ισοδύναμου», η πιλοτική εφαρμογή του οποίου ξεκινά την 1^η Ιουλίου φέτος, ενώ η πλήρης εφαρμογή του θα γίνει την 1^η Ιανουαρίου 2019. Πρόκειται για ένα δυναμικό εργαλείο που θα αυξήσει τις δυνατότητες δημόσιας παρέμβασης στην ακτοπλοΐα και τη ρύθμιση του κόστους των μεταφορών, ώστε αυτό να συγκλίνει με εκείνο των χερσαίων μεταφορών. 

Σε ό,τι αφορά τις αεροπορικές συνδέσεις, το 2016 εγκαινιάστηκε το αεροδρόμιο της Πάρου και το πρώτο κτήριο υποδοχής επιβατών. 

Το έργο της επέκτασης του διαδρόμου του αεροδρομίου Σύρου δημοπρατήθηκε μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και η σχετική σύμβαση κατασκευής του έργου εκτιμάται ότι θα υπογραφεί εντός του Αυγούστου 2018.

Τέλος, σε ό,τι αφορά στις τηλεπικοινωνιακές διασυνδέσεις, στις Κυκλάδες, σύγχρονες ευρυζωνικές υπηρεσίες θα είναι εμπορικά διαθέσιμες στις αρχές του 2019 σε 81 οικισμούς και 9.309 κατοίκους. Ενώ ήδη από δράση προϋπολογισμού 3,5 εκατ. ευρώ του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, δεκάδες νοικοκυριά στα μικρά νησιά των Κυκλάδων απέκτησαν δωρεάν κινητή ή δορυφορική σύνδεση στο διαδίκτυο.

Η διασυνδεσιμότητα  αποτελεί στις μέρες μας μια παγκόσμια τάση. Για τις Κυκλάδες αποτελεί ζωτική ανάγκη και στόχο μακράς πνοής.  

5. Το παραγωγικό μέλλον των Κυκλάδων βρίσκεται σ’ ένα πλουραλιστικό παραγωγικό μοντέλο, συμβατό με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες των Κυκλάδων

Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά στο παραγωγικό μέλλον των Κυκλάδων το οποίο πρέπει να το θεμελιώσουμε σ’ ένα πλουραλιστικό παραγωγικό μοντέλο συμβατό με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τις ιδιαιτερότητες και τη φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού ξεχωριστά. 

Τουρισμός – Αγροδιατροφή -Μεταποίηση

Ασφαλώς ο τουρισμός και οι συνδεδεμένες με αυτόν υπηρεσίες, θα συνεχίσουν να αποτελούν τον κύριο πυλώνα στην παραγωγική συγκρότηση των Κυκλάδων. 

Όμως, για να είναι βιώσιμη και διατηρήσιμη η ανάπτυξη του τουρισμού πρέπει αυτή να υπόκειται σε δυο όρους:

Πρώτον, πρέπει να αναβαθμίζεται ποιοτικά και η ανάπτυξη του,  να είναι συμβατή με το περιβάλλον, τον πολιτισμό και τη φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού. 

Δεύτερον, ο τουρισμός πρέπει να δημιουργεί ενδογένειες, να λειτουργεί δηλαδή ως μοχλός ανάπτυξης της εγχώριας αγροδιατροφής και γενικότερα της εγχώριας παραγωγής. Στην κατεύθυνση αυτή λειτουργεί και αποδίδει καρπούς το Φόρουμ Τουρισμού-Αγροδιατροφής-Μεταποίησης που λειτουργεί με συντονισμό του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης. Θετικό παράδειγμα αποτελεί η “Aegean Cuisine” -η επιτυχημένη δομή του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, όπως και η συγκρότηση, από το Επιμελητήριο,  εξαγωγικού  cluster  για τα κυκλαδικά προϊόντα του τομέα αγροδιατροφής και γαστρονομίας, ως μετεξέλιξη και ολοκλήρωση της “Aegean Cuisine”. Η  δράση, Προϋπολογισμού 3.200.000 ευρώ, έχει ενταχθεί στο ειδικό Αναπτυξιακό πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου.

Πέραν του τουρισμού λοιπόν και άλλοι τομείς της παραγωγικής δραστηριότητας έχουν ρόλο και μέλλον τόσο μέσω του τουρισμού όσο και μέσω της αυτόνομης ανάπτυξής τους. Γι’ αυτό και η στήριξη της αγροτικής και της μεταποιητικής δραστηριότητας είναι διαρκής στόχος. Η ολοκλήρωση, για παράδειγμα, των έργων για το Φράγμα Τσικαλαρίου στη Νάξο το καλοκαίρι του 2019, θα δημιουργήσει δυνατότητες διεύρυνσης της πρωτογενούς παραγωγής. 

Εμβληματικό στην κατεύθυνση αυτή είναι το παράδειγμα του Νεώριου. Είδαμε εχθές με πόσο ενθουσιασμό έγινε δεκτή η ανέλκυση της πλωτής δεξαμενής Η ολοκλήρωση των διαδικασιών για την πλήρη επαναδραστηριοποίησή του δεν θα δώσει μόνο διεξόδους απασχόλησης αλλά θα αποτελέσει, όπως είπε χθες και ο Δήμαρχος Σύρου, και ένα ισχυρό σήμα για τις δυνατότητες ανασυγκρότησης εφόσον υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση αλλά και στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων κυβερνητικών και κρατικών φορέων, τραπεζών, τοπικής Αυτοδιοίκησης, εργαζομένων.  

Ενέργεια

 Η  ηλεκτρική διασύνδεση των Κυκλάδων με την ηπειρωτική χώρα δημιουργεί μια νέα δυναμική στο επίπεδο της  παραγωγής, της εξοικονόμησης και της διάθεσης ενέργειας. Η αξιοποίηση των ενεργειακών δυνατοτήτων των νησιών θα μπορεί να αποτελεί πηγή εισοδήματος για τις τοπικές κοινωνίες. Η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ που προωθεί το αρμόδιο Υπουργείο θα επαναπροσδιορίσει τα πλαίσια. Βούληση της κυβέρνησης είναι: 

Πρώτον, να θέσει τέλος στην αναρχία του παρελθόντος, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες και τα καλέσματα των τοπικών κοινωνιών, καθώς και στις ευρωπαϊκές καλές πρακτικές

Δεύτερον, χωρίς να αποκλείεται κάνεις, να υπάρξει η δυνατότητα για πιο ενεργητική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στη λήψη των αποφάσεων αλλά και στην αξιοποίηση των πόρων και των δυνατοτήτων του κάθε νησιού

Τρίτον, όλες οι δραστηριότητες, ανεξάρτητα από το φορέα τους, θα είναι συμβατές  με τη φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού και το συνολικότερο χαρακτήρα της ανάπτυξής του. 

Παράλληλα, για τα νησιά που δεν θα διασυνδεθούν υλοποιείται ο σχεδιασμός για τα «Έξυπνα Νησιά», με την πρώτη φάση να έχει ξεκινήσει με τη στήριξη των εγχειρημάτων της Τήλου, του Άη Στράτη και της Ικαρίας.

Με τη θέσμιση των Ενεργειακών Κοινοτήτων, δίνεται η δυνατότητα οι καταναλωτές να λειτουργούν και ως παραγωγοί ενέργειας. Προωθείται έτσι μια καινοτόμος, δημοκρατική και συμμετοχική διαδικασία που καθιστά για πρώτη φορά τις τοπικές κοινωνίες -φυσικά και νομικά πρόσωπα, Δήμους και Περιφέρειες– συμμέτοχες στον ενεργειακό σχεδιασμό και τη διάχυση του οφέλους από την ενίσχυση των ΑΠΕ. 

Η ανάπτυξη της γεωθερμίας είναι, επίσης ένα σημαντικό κεφάλαιο. Το ΥΠΕΝ επεξεργάζεται και σύντομα θα φέρει σε δημόσια διαβούλευση ένα νέο νομοσχέδιο για την αξιοποίηση της γεωθερμίας στην κατεύθυνση της στήριξης των τοπικών κοινωνιών για ζητήματα θέρμανσης αλλά και ως εργαλείο τουριστικής ανάπτυξης (ιαματικά λουτρά), με όρους και προϋποθέσεις που να αποτρέπουν  προβλήματα σαν αυτά που εμφανίστηκαν στο παρελθόν στη Μήλο. 

Πολιτισμός

Μία άλλη αυτόνομη παραγωγική δραστηριότητα μπορεί και πρέπει να είναι ο τουρισμός. Η ισχυρή τόνωση της επισκεψιμότητας των μουσείων για παράδειγμα, χάρη και στη νέα τιμολογιακή πολιτική που ακολουθήθηκε, έχει αποφέρει αντίστοιχη ισχυρή τόνωση των εσόδων, καταδεικνύοντας ότι η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει ποικίλα οφέλη. Χαρακτηριστικά, τα έσοδα του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων από τα εισιτήρια, από 51,6 εκατ. ευρώ το 2015 εκτοξεύτηκαν σε 82,4 εκατ. το 2016, παρουσιάζοντας αύξηση 59,7%, ενώ το 2017 σημείωσαν νέα άνοδο 18,6%, φτάνοντας τα 97,7 εκατ. ευρώ. Δηλαδή,  μέσα σε μία διετία σχεδόν διπλασιάστηκαν τα έσοδα του ΤΑΠ. 

Από την άλλη πλευρά, η Σύρος και ιδιαίτερα η Ερμούπολη που μας φιλοξενεί αυτές τις ημέρες, η Τήνος, όλα τα νησιά διαθέτουν έντονο πολιτιστικό στίγμα και ανθηρή πολιτιστική δραστηριότητα. Έχουν παραδόσεις και τεχνογνωσία  στην κεραμοποιία, τη χρυσοχοΐα, τη μαρμαρογλυπτική κ.ά. Ο πολιτισμός, λοιπόν, δεν αποτελεί ένα εξάρτημα του τουρισμού αλλά έχει ένα σύνθετο αυτόνομο ρόλο που συνδέεται με τις τέχνες, την παιδεία, τη μόρφωση, αλλά και την παραγωγική δραστηριότητα. Με την έννοια αυτή είναι μέρος του παραγωγικού μας συστήματος. Και όπως ανακοίνωσε χθες ο αρμόδιος Υφυπουργός, ήδη το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων μπορεί να ενισχύσει τις παραγωγικές δραστηριότητας του πολιτισμού. Στις προθέσεις μας είναι το ΤΑΠ είτε συμμετέχοντας στην Αναπτυξιακή Τράπεζα που δημιουργούμε είτε αυτόνομα να λειτουργήσει ως η «αναπτυξιακή τράπεζα του πολιτισμού».  

Η χώρα μας, λοιπόν, αλλά και οι Κυκλάδες ειδικότερα, έχουν σημαντικές δυνατότητες στο τομέα των πολιτιστικών ή δημιουργικών «βιομηχανιών» όπως ονομάζονται. 

Στην κατεύθυνση αυτή, θεσμοθετήσαμε επίσης  μια σειρά κινήτρων για την ανάδειξη  της χώρας και των νησιών μας ειδικότερα σε πόλους έλξης κινηματογραφικών δραστηριοτήτων. Για φέτος έχουμε δεσμεύσει κονδύλια 75 εκατ. ευρώ, με στόχο τα 450 εκατ. μέχρι το 2022, ενώ βρίσκεται σε ισχύ η παροχή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων σε δυνητικούς επενδυτές που επιλέγουν την Ελλάδα για την πραγματοποίηση οπτικοακουστικών παραγωγών.

Τι σημαίνει λοιπόν παραγωγική ανασυγκρότηση για τις Κυκλάδες; Παραγωγική ανασυγκρότηση για τις Κυκλάδες λοιπόν, για να απαντήσω σε ένα ερώτημα που έθεσε εχθές ο Περιφερειάρχης, σημαίνει ένα δημιουργικό και ευρηματικό σχέδιο το οποίο, αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των νησιών και την ιδιαίτερη ταυτότητα τους και «σε διάλογο» με τι παγκόσμιες τάσεις και εμπειρίες, θα αξιοποιεί πλουραλιστικές δυνατότητες δραστηριοτήτων που δημιουργούν απασχόληση, εισόδημα και καλή ζωή στους μόνιμους κατοίκους και στου επισκέπτες. Η μονόπλευρη εξάρτηση από τον τουρισμό ούτε είναι επιθυμητή αλλά, όπως πιστεύω κατέδειξα, ούτε και αναγκαία. Υπάρχουν και άλλες δυνατότητες που μπορούμε και πρέπει να αξιοποιήσουμε. 

6. Περιβάλλον – Ανάπτυξη με όρους αειφορίας

Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα που έθεσε ο Περιφερειάρχης εχθές είναι τι σημαίνει δίκαιη ανάπτυξη. Προφανώς το ερώτημα είναι ρητορικό. Διότι γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη είτε διευρύνει είτε μειώνει τις ανισότητες, δεν είναι ποτέ ουδέτερη, έχει πάντα ταξικό και κοινωνικό πρόσημο∙ θα είναι για τους πολλούς και  θα αίρει τους αποκλεισμούς ή  θα ευνοεί τους λίγους και θα σπρώχνει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας στο περιθώριο. Όλα αυτά είναι γνωστά. Ωστόσο το ερώτημα είναι και  πραγματικό, διότι αυτό που συνειδητοποιούμε στην εποχή μας είναι η διαπλοκή δικαιοσύνης και βιωσιμότητας. Αν η ανάπτυξη του σήμερα καταστρέφει ή εξαντλεί του πόρους της αυριανής ανάπτυξής, τότε δεν υπάρχει αύριο. Αυτό είναι και άδικο για  τις επόμενες γενιές αλλά και καταστροφικό ταυτόχρονα. Πουθενά αυτό δεν είναι πιο ορατό και εύληπτο όσο είναι εδώ στα μικρά νησιά των Κυκλάδων. Γι’ αυτό και οι Κυκλάδες δεν αρκεί να ακολουθούν, πρέπει να πρωτοπορήσουν στο πεδίο της αειφόρου, της βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης. 

Η ανάπτυξη στα νησιά έχει νόημα και προοπτική μόνο αν γίνεται με όρους αειφορίας. 

Η συλλογή και ανακύκλωση των απορριμμάτων, η διαχείριση των υδάτων, η προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος έχουν πλέον επείγουσα αυτοτέλεια.

Γίνονται πολλά, αλλά χρειάζονται περισσότερα και γρηγορότερα. Τα άμεσα και τα συγκεκριμένα έργα για αφαλατώσεις, για τα απορρίμματα, τα λύματα κ.ά. αναφέρθηκαν στις ειδικές συνεδρίες. Εδώ θα ήθελα να τονίσω τη μακροσκοπική θεώρηση και την ανάγκη μακροχρόνιου σχεδιασμού στα θέματα αυτά. 

• Η μελέτη για το Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή που εκπονείται με ανάθεση από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ως τον Αύγουστο του 2018 και ο αντίστοιχος  σχεδιασμός της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για ένα συνολικό και μακροχρόνιο σχεδιασμό για την προστασία των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος και ειδικά για την επάρκεια του νερού ύδρευσης και άρδευσης σε μακροχρόνιο ορίζοντα. Να κάνουμε μάλιστα τις αναγκαίες στρατηγικές επιλογές, όπου αυτές απαιτούνται. 
• Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αξιοποιήσουμε και τις δυνατότητες της κυκλικής οικονομίας. Η «κυκλική οικονομία» αξιοποιεί «άχρηστα» υλικά που οδηγούνται για καταστροφή ως απορρίμματα. Σε κάθε νησί δημιουργούμε «Πράσινο Σημείο».

Με τη δημιουργία των «Πράσινων Σημείων» ενισχύεται η διαλογή στην πηγή, όπως προβλέπει ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός. 

Η ευέλικτή τους μορφή συμβάλει τόσο στην ανακύκλωση όσο και στην προώθηση δράσεων Κυκλικής Οικονομίας, αφού τόσο οι πολίτες όσο και οι επαγγελματίες θα έχουν τη δυνατότητα να παραδίδουν διάφορες κατηγορίες ανακυκλώσιμων δημοτικών απορριμμάτων, προκειμένου να προωθηθούν προς προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. 

Εμείς, έχουμε ήδη ολοκληρώσει το νομικό πλαίσιο διευκολύνοντας την αδειοδότησή τους, ενώ έχουμε ήδη εξασφαλίσει πόρους για την χρηματοδότησή τους.

Σε ότι αφορά στα νησιά τα «Πράσινα Σημεία», εξαιτίας της ευέλικτης μορφής τους μπορούν να εξυπηρετήσουν τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και την θερινή πληθυσμιακή αύξηση λόγω τουρισμού.

7. Από την άναρχη και αποσπασματική, στη με σχέδιο και οργανωμένη ανάπτυξη

Όλα τα προηγούμενα όμως και ειδικά η προστασία του περιβάλλοντος έχουν μια θεμελιώδη προϋπόθεση: ότι βάζουμε τέλος  στην αυθαίρετη δόμηση και την άναρχη ανάπτυξη. Ποιος έχει αντίρρηση σε αυτό; Τυπικά κανείς. Στην πράξη όμως οι  παράγοντες  που διευκολύνουν ή εντείνουν την άναρχη ανάπτυξη μένουν άθιχτοι για δεκαετίες. Χωρίς κτηματολόγιο, χωρίς δασικούς χάρτες, χωρίς οριοθέτηση του αιγιαλού, χωρίς χερσαίο και θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, χωρίς οργανωμένες υποδομές υποδοχής μεταποιητικών δραστηριοτήτων η ανάπτυξη δεν μπορεί παρά να είναι αυθαίρετη, άναρχη και ληστρική. Διότι τα συμφέροντα δρουν ασύδοτα, τα πελατειακά δίκτυα αναπτύσσονται απεριόριστα και η απουσία ορίων και κανόνων λειτουργεί ως θερμοκήπιο διαφθοράς. Θα έπρεπε να νοιώθουν ντροπή οι δυνάμεις που κυβέρνησαν τη χώρα για τη μακροχρόνια υποταγή τους σε μεγάλα αλλά και σε μικρά συμφέροντα.  

Τι παραλάβαμε;

• Λειτουργικό Κτηματολόγιο στο 7,8% της χώρας
• Δασικούς χάρτες στο 1% της χώρας
• Οριοθέτηση αιγιαλού στο 20% της ακτογραμμής
• Χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό μεγάλο τμήμα της χώρας – Και οι Κυκλάδες γνωρίζουν πολύ καλά τις συνέπειες και τις παρενέργειες της άναρχης και αυθαίρετης δόμησης.

Τώρα προχωρούμε με αποφασιστικότητα, σχέδιο και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και με διάλογο επιλύουμε τα όποια προβλήματα χωρίς να υποχωρούμε σε οργανωμένα συμφέροντα ή στενές ιδιοτελείς λογικές. 

Έτσι:

• Το α΄ εξάμηνο του 2021 θα έχει ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση σε ποσοστό πάνω από 75% της έκτασης της χώρας και το 95% των δικαιωμάτων και το 2022 σε όλη την χώρα.
• Στην  Περιφερειακή Ενότητα Κυκλάδων, το ποσοστό των κυρωμένων επί των αναρτημένων δασικών χαρτών είναι πλέον 90,56%.
• Μέχρι το τέλος του 2018 θα έχει ολοκληρωθεί η οριοθέτηση του αιγιαλού.  
• Με το Ν. 4447/16 θεσμίσαμε τη «δημιουργία μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την οργάνωση του εθνικού χώρου, με τρόπο που θα υποστηρίζει την αναπτυξιακή διαδικασία και παράλληλα θα προστατεύει και καλλιεργεί το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον» [Εθνική Χωροταξική Στρατηγική, Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια, Περιφερειακά Χωροταξικά Σχέδια, Τοπικά  Χωρικά Σχέδια].
• Με το Ν. 4495/2017 «Για τον έλεγχο και την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος», εισάχθηκε στην ελληνική πραγματικότητα ένα ολιστικό πλαίσιο αντιμετώπισης του φαινομένου της άναρχης και αυθαίρετης δόμησης.
• Εχθές ενσωματώσαμε στην ελληνική νομοθεσία την Οδηγία 2014/89/ΕΕ «περί θεσπίσεως πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό».

Την επόμενη διετία ο στρατηγικός χωρικός σχεδιασμός στην Ελλάδα θα διαθέτει ολοκληρωμένα και σύγχρονα «αναπτυξιακά εργαλεία» χωρικής οργάνωσης κρίσιμων δραστηριοτήτων/κλάδων της εθνικής οικονομίας με κανόνες δικαίου, γνωστούς σε όλους, καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση των επενδύσεων με όρους δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης.

Δεν εξαγγέλλουμε, λοιπόν, αλλά δημιουργούμε τις θεσμικές βάσεις για μια ανάπτυξη με κανόνες και αρχές. Δημιουργούμε τη θεσμική εργαλειοθήκη και το θεσμικό οπλοστάσιο για το χωρικό σχεδιασμό και την οργανωμένη ανάπτυξη προς όφελος της κοινωνίας. 

8. viii.Ο νέος τρόπος ανάπτυξης απαιτεί νέα συλλογικά παραγωγικά υποκείμενα και στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία 

Ο νέος τρόπος ανάπτυξης προϋποθέτει τα κατάλληλα  θεσμικά εργαλεία,  οικονομικά υποκείμενα, και χρηματοδοτικούς μηχανισμούς. Ποιος κάνει δηλαδή τις επενδύσεις, ποιος οργανώνει την παραγωγή, ποιος θέτει τους κανόνες και ποιος ελέγχει την τήρησή τους, ποιος και με ποιους όρους χρηματοδοτεί. 

Ο νέος τρόπος λοιπόν ανάπτυξης απαιτεί, πριν από όλα, ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό κράτος, μια κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα αλλά και δίκτυα μικρών επιχειρήσεων, που μέσω της συνεργασίας αντιπαλεύουν τα μειονεκτήματα μεγέθους. Όμως πέρα από το κράτος και τον ιδιωτικό τομέα είναι αναγκαία και νέα συλλογικά παραγωγικά υποκείμενα. 

Οι ομάδες παραγωγών, οι συνεταιρισμοί –και η Σύρος έχει μια αξιοσημείωτη παράδοση γυναικείων συνεταιρισμών- οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, οι ενεργειακές κοινότητες κ.ά. αποτελούν ένα οικοσύστημα τέτοιων υποκειμένων που μπορούν να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση και την αξιοποίηση των πόρων του κάθε νησιού, δημιουργώντας έτσι δυνατότητες απασχόλησης και εισοδήματος κύριου ή συμπληρωματικού. 

Ειδικά στο χώρο της ενέργειας, που η διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική χώρα θα δημιουργήσει μεγάλες δυνατότητες, όπως είπαμε, οι ενεργειακές κοινότητες από ομάδες πολιτών, Δήμων ή επιχειρηματιών μπορούν να γίνουν βασική μορφή εκμετάλλευσης προς όφελος των τοπικών κοινωνιών. Για την αξιοποίηση αυτών των νέων δυνατοτήτων θα χρειαστούν υποστηρικτικοί μηχανισμοί πληροφόρησης, παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και χρηματοδότησης. 

Έχοντας ολοκληρώσει τη θεσμοθέτηση των δυνατοτήτων αυτών, τώρα είμαστε ακριβώς στη φάση που πρέπει να δημιουργήσουμε τους μηχανισμούς υποστήριξης και χρηματοδότησης. Με δεδομένη την κατάσταση του τραπεζικού συστήματος προχωρούμε στη θεσμοθέτηση ειδικών στοχευμένων εργαλείων και μηχανισμών, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που σε μια επόμενη φάση θα ενσωματωθούν στην Αναπτυξιακή Τράπεζα που δημιουργούμε και με την τεχνική βοήθεια της Γαλλικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. 

Ενδεικτικά, προχωρούμε μέσα στο 2018 στη θεσμοθέτηση μιας δέσμης τεσσάρων δυνατοτήτων:

1. Παροχή μικρών δανείων μέχρι 25.000 ευρώ (θεσμός μικροπιστώσεων) σε αγρότες, επαγγελματίες και μικρές επιχειρήσεις που μπορούν να χορηγούνται από μη τραπεζικά ιδρύματα με απλές και διαφανείς διαδικασίες. Βρισκόμαστε στο στάδιο της προετοιμασίας του θεσμικού πλαισίου.
2. Δάνεια, ανεξαρτήτως ύψους με χαμηλό επιτόκιο που χορηγούνται από το ΕΤΕΑΝ μέσω των τραπεζών. 
3. Εγγυήσεις, με βάση τις οποίες θα μπορεί κάποιος να παίρνει δάνειο χωρίς να χρειάζεται να βάλει υποθήκες ή να ζητούνται άλλες εγγυήσεις από τις τράπεζες. 
4. Επενδυτικά Ταμεία που μπορούν να συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο επιχειρήσεων νέων ή που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης ή αναδιάρθρωσης.

9. Το κοινωνικό κράτος στήριγμα και πολλαπλασιαστής της ανάπτυξης, ένα κράτος φιλικό στο πολίτη 

Στο νέο μοντέλο ανάπτυξης για τη χώρα αλλά και για την περιοχή, το κοινωνικό κράτος δεν νοείται ως κόστος αλλά ως πολλαπλασιαστής της ανάπτυξης. Διότι η λύση δεν είναι το λεγόμενο outsourcing, δηλαδή η εκχώρηση κρίσιμων λειτουργιών, αλλά εγγύηση της καθολικής πρόσβασης στα δημόσια αγαθά.  Ακριβώς γι’ αυτό και όλα τελικά καταλήγουν και κρίνονται στη δυνατότητα εξυπηρέτηση τους πολίτη.  Οι συσσωρευμένες ανάγκες είναι μεγάλες. Σημασία όμως έχει η τάση, η φορά των πραγμάτων. Αυτό που έδειξε το Συνέδριο αυτό είναι ότι οι προσπάθειες αρχίζουν να έχουν αποτελέσματα. Και είναι ενθαρρυντικό όταν αυτό αναγνωρίζεται, όπως έγινε σε αυτό το Συνέδριο. 

Στον τομέα της υγείας λχ μόνο ένας εντελώς κακόπιστος θα μπορούσε να αμφισβητήσει τα βήματα που πραγματοποιήθηκαν. Στη σχετική συνέδρια, οι αρμόδιοι Υπουργοί αναφέρθηκαν διεξοδικά και με στοιχεία τόσο στο σχεδιασμό για την υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού στην περιοχή όσο και στις δράσεις που υλοποιήθηκαν ή και προγραμματίζονται.

Αναβαθμίζονται διαρκώς τα Νοσοκομεία Σύρου και Νάξου, με τη λειτουργία ιατρείου πόνου και στα δύο, με τη λειτουργία μονάδας τεχνικού νεφρού στη Νάξο, ενώ σχεδιάζεται και η δημιουργία Μονάδας Αυξημένης Φροντίδας στο Νοσοκομείο της Σύρου. Κορυφαίο γεγονός βέβαια αποτελεί το άνοιγμα και η στελέχωση του Νοσοκομείου Σαντορίνης. Παράλληλα ενισχύονται σταθερά τα Κέντρα Υγείας. Προχωρά η στελέχωση του Περιφερειακού ΕΚΑΒ, ενώ έπειτα από συνεργασία Λιμενικού και ΕΚΑΒ θα αποδοθούν στους νησιώτες του Νοτίου Αιγαίου 3 πλωτά ασθενοφόρα. Παράλληλα δημιουργήθηκε βάση ελικοπτέρου ΕΚΑΒ στη Σύρο για τις Κυκλάδες. Μάλιστα, το πρώτο πεντάμηνο του 2018 έγιναν 146 αεροδιακομιδές και 117 πλωτές διακομιδές προς Νοσοκομεία των Κυκλάδων και κυρίως της Σύρου. Τέλος όσον αφορά το κρίσιμο και ευαίσθητο πεδίο της  αποκατάστασης η αναβάθμιση του Κέντρου Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης (ΚΕΦΙΑΠ) θα συνεχιστεί.  

Τα τρία χρόνια αυτής της διακυβέρνησης, με αποφάσεις του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης και παρά τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, έχουν ήδη γίνει 82 προσλήψεις σε 28 μικρούς νησιωτικούς Δήμου. Μάλιστα το αρμόδιο Υπουργείο στο πλαίσιο της 4^ης αξιολόγησης πέτυχε από τον επόμενο χρόνο για κάθε μία αποχώρηση από το Δημόσιο να γίνεται μία πρόσληψη. Ακόμη, εγκρίθηκαν ή και δρομολογούνται προσλήψεις προσωπικού σε κρίσιμες υπηρεσίες νησιών το επόμενο διάστημα. Επίσης, εγκρίθηκαν και θα καλυφθούν οι κενές θέσεις που αυτή τη στιγμή υπάρχουν στα 33 ΚΕΠ των Κυκλάδων. Θεσπίστηκαν κίνητρα για την απασχόληση στα νησιά. Με συνέργειες των συναρμόδιων αξιοποιούνται οι ψηφιακές δυνατότητες για την απλούστευση των διαδικασιών, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την εξυπηρέτηση των πολιτών και την εξοικονόμηση πόρων [Ενιαία Ψηφιακή Πύλη – Κόμβος διαλειτουργικότητας – GovHub GOVHUB (ΚΕΔΕ) – «Τεχνική βοήθεια στην οικονομική και διοικητική διαχείριση μικρών νησιωτικών και ορεινών δήμων», Κεντρικό Σύστημα Ηλεκτρονικής Διακίνησης Εγγράφων μεταξύ των φορέων του Δημοσίου-Δυνατότητες για μικρούς Δήμους, Τηλεδιάσκεψη στα δικαστήρια]. 

10. Να κάνουμε περισσότερα κι από όσα δεσμευθήκαμε

Πιστεύω ότι όλοι φεύγουμε από το Συνέδριο αυτό με ικανοποίηση, διότι κάναμε μια παραγωγική εργασία. Νοιώθουμε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, διότι τώρα γνωρίζουμε ακόμη καλύτερα τα προβλήματα, αλλά και διότι διαθέτουμε ισχυρή πολιτική βούληση και σχέδιο  για να τα αντιμετωπίσουμε. Και το πιο σημαντικό, πιστεύω, είναι ότι μέσα από τις ανοιχτές συζητήσεις, μέσα ακόμη και από τις διαφωνίες, όπου αυτές υπήρξαν,  έχουμε οικοδομήσει μια σχέση εμπιστοσύνης  και συνεργασίας. Κι αυτό είναι το ποιο πολύτιμο  εφόδιο για να προχωρήσουμε. 

Αντί άλλης δέσμευσης, θα ήθελα να επαναλάβω αυτό που είπα στην αρχή. Ό,τι είπαμε εδώ, όποιες υποσχέσεις δώσαμε, όποιες εξαγγελίες κάναμε, αποτελούν το δεσμευτικό πλαίσιο με βάση το οποίο θα δουλέψουμε. Και όταν έρθουμε ξανά εδώ θα ένα και πάλι το σημείο αναφοράς για τον απολογισμό μας. Δίκη μας φιλοδοξία είναι να έχουν γίνει περισσότερα και όχι λιγότερα από όσα είπαμε. Και μια δεύτερη υπόσχεση. Πέρυσι είχαμε πάει με τον Περιφερειάρχη και τον Αναπληρωτή Υπουργό  στην Πάτμο για τα εγκαίνια ενός έργου αφαλάτωσης. Ένας δήμαρχος, κάποια στιγμή, μου είπε: «μια ζωή εμείς κυνηγούσαμε. Τώρα οι Υπουργοί κυνηγούν εμάς και μας πιέζουν να τρέξουμε». Η δέσμευση λοιπόν είναι ακριβώς αυτή. Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε με τους πόρους που διαθέτουμε, υπό τους περιορισμούς που έχουμε. Για ένα όμως να είστε βέβαιοι, θα είμαστε μαζί σας, και στα εύκολα και στα δύσκολα, θα είμαστε πλάι σας, θα σας πιέζουμε, και θα μας πιέζετε και θα συνεργαζόμαστε για το κοινό καλό.