Κοινές δηλώσεις Υπουργού Εξωτερικών Κυπριακής Δημοκρατίας, Ι. Κασουλίδη, και Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, μετά από γεύμα εργασίας στο Υπουργείο Εξωτερικών στη Λευκωσία:
Ι. Κασουλίδης: Είναι μεγάλη χαρά που φιλοξενώ εδώ στο Υπουργείο Εξωτερικών τον αδελφό μου, Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, τον κύριο Κοτζιά και ακόμα μεγαλύτερη χαρά γιατί μου δώσατε εσείς την ευκαιρία να φιλοξενώ εδώ και τη συνέντευξη Τύπου.
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για να συνοψιστεί η ουσία του θέματος: ότι δόθηκε μία μάχη για το Κυπριακό στο Crans-Montana χέρι με χέρι με την Ελλάδα. Πρόεδρος Αναστασιάδης και Νίκος Κοτζιάς έδωσαν τη μάχη και μάλιστα σε πεδίο που δεν δόθηκε ποτέ ξανά η μάχη. Στο πεδίο των εγγυήσεων, των επεμβατικών δικαιωμάτων και της ασφάλειας.
Δεν επετεύχθη η λύση διότι έλειπαν αυτά τα στοιχεία. Δηλαδή, ότι η Κύπρος έχει το δικαίωμα να είναι ένα φυσιολογικό κράτος -αυτά δεν είναι λόγια δικά μου, είναι του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Έχει το δικαίωμα να μην περιλαμβάνονται σε οποιαδήποτε συμφωνία εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα γιατί δεν είναι «στηρίξιμα» (non sustainable) -και αυτά δεν είναι λόγια δικά μου, αλλά λόγια του ιδίου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Επομένως, απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, εκεί θα δοθούν και οι επόμενες μάχες, αν θέλει η διεθνής κοινότητα πρώτα να πείσει την Τουρκία να δεχθεί και αν οι Τουρκοκύπριοι προτιμούν λύση του Κυπριακού, παρά να καταστούν πλήρες υποχείριο της Τουρκίας. Αλλά ο λόγος ανήκει στον Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, τον κ. Κοτζιά.
Ν. Κοτζιάς: Κάποτε εδώ στη Λευκωσία είπα ότι η Κύπρος είναι συγκίνηση και αίσθημα. Και βέβαια, όταν είμαι μαζί με τον Γιάννη Κασουλίδη, τον Υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου, με τον οποίο έχουμε τόσο καλή συνεργασία, η συγκίνησή μου είναι ακόμα μεγαλύτερη.
Σήμερα είχα τη μεγάλη τιμή να προσκληθώ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον κ. Αναστασιάδη, να παρευρεθώ στο Εθνικό Συμβούλιο. Να σας θυμίσω ότι είναι μία πράξη που έρχεται μετά από μία άλλη πρόσκληση, μία πρόσκληση προς τον κ. Κασουλίδη, ο οποίος παρευρέθηκε σε μία ειδική συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής για το Κυπριακό, και μάλιστα ήταν ο εισηγητής της συζήτησης εκείνη την ημέρα.
Νομίζω ότι οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, και ο απόλυτα θετικός τρόπος που συνεργαστήκαμε με την κυπριακή κυβέρνηση και πριν από όλα με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη έφερε τις δύο χώρες και τους δύο λαούς ακόμα πιο κοντά. Είναι δύο λαοί που έχουν κοινές αξίες, κοινές αρχές, μεγάλη κοινή ιστορία και πολιτισμό. Είναι δύο κοινωνίες και δύο λαοί που έχουν κοινή ιστορία χιλιάδων ετών. Σήμερα στο Κυπριακό Εθνικό Συμβούλιο άκουσα με προσοχή τους προέδρους των κομμάτων και τους πρώην Προέδρους της Δημοκρατίας, όπως και τον ίδιο τον νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είπα και διηγήθηκα με έναν τρόπο την εμπειρία που απέκτησα στο Crans-Montana, το τι είδαμε και πώς το είδαμε.
Εκεί είδαμε μία Τουρκία, η οποία έπαιζε με τις λέξεις, αλλά όταν ήρθε η στιγμή των αποφάσεων έδειξε ότι δεν είχε καμία διάθεση, δεν ήταν ακόμα έτοιμη για ουσιαστική λύση. Εκεί πετύχαμε μία μεγάλη κατάκτηση: μπορέσαμε και θέσαμε το ζήτημα των εγγυήσεων και της ασφάλειας στην ημερήσια διάταξη του Κυπριακού. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι σε κάθε μελλοντική διαπραγμάτευση θα είναι το θέμα, από το οποίο θα ξεκινά η διαπραγμάτευση.
Αλλά, πέρα από τη μεγάλη μου τιμή να συμμετάσχω στο Εθνικό Συμβούλιο, πρόσκληση που, με μεγαλοψυχία, μου απηύθυνε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Αναστασιάδης, είχα την τιμή και την τύχη, θα έλεγα, να συνομιλήσουμε με τον κ. Κασουλίδη, με το επιτελείο του Υπουργείου Εξωτερικών της Κύπρου, μαζί με τη δική μας αντιπροσωπεία, για το πώς θα εντατικοποιήσουμε παραπέρα τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη, ποια θα είναι η συνέχεια που θέλουμε να δώσουμε, όσον αφορά τα ζητήματα για τα οποία μας πέφτει και εμάς λόγος για τη μελλοντική λύση του Κυπριακού, πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε και με ποιο τρόπο να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση και πώς θα αντιμετωπίσουμε την τελωνειακή ένωση Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας που έρχεται τους επόμενους μήνες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Συζητήσαμε και για πάρα πολλές άλλες πλευρές της συνεργασίας μας, ακόμα και της επικοινωνιακής. Θα ήθελα για άλλη μία φορά να ευχαριστήσω την κυπριακή κυβέρνηση και ιδιαίτερα τον Γιάννη Κασουλίδη για την φιλοξενία του και για τον τρόπο που κάθε φορά μας συγκινεί όταν συναντιόμαστε, για το πάθος και την αγάπη του στις μεγάλες πανανθρώπινες αξίες, την κυριαρχία και ανεξαρτησία της Κύπρου, στη φιλία ανάμεσα στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Ευχαριστώ.
Δημοσιογράφος: Μία παρατήρηση ή διευκρίνιση. Έχω την εντύπωση ότι τα περί φυσιολογικού κράτους…
N. Κοτζιάς: Πρέπει να σας πω ότι θεωρώ μεγάλη μου τιμή ότι διατυπώσεις που έχω κατά καιρούς κάνει για συγκεκριμένα μεγάλα προβλήματα έχουν υιοθετηθεί από σημαντικές προσωπικότητες και αποκτήσει τη δικιά τους δυναμική. Οι ιδέες δεν είναι για να τις κρατάει κανείς για τον εαυτό του, είναι για να μεταφέρονται.
Η διατύπωση ήταν «normal state», δηλαδή ένα φυσιολογικό ή θα μπορούσε κανείς να πει, νομικά, κανονικό κράτος. Και επιτρέψτε μου να το εξηγήσω αυτό επ’ ευκαιρία: πήγαμε σε μία διαπραγμάτευση που άρχισαν όλοι να λένε, ένα, δύο, τρία, τέσσερα κλπ. Και τους είπα ωραία, για να κρίνουμε το ένα, δύο, τρία, τέσσερα, θα πρέπει να πούμε ποιος είναι ο στόχος αυτής της διάσκεψης. Και τους έθεσα το απλό ερώτημα: είναι κοινός μας στόχος ότι η Κύπρος θα πρέπει να είναι ένα κανονικό, φυσιολογικό κράτος; Δηλαδή ένα κράτος, ανεξάρτητο, με εδαφική ακεραιότητα και πλήρη κυριαρχία; Αν συμφωνούμε σε αυτό και κανένας δεν διαφωνεί, να κουβεντιάσουμε τον δρόμο με τον οποίο θα φθάσουμε εκεί. Κατά τη δική μας γνώμη και τη γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο δρόμος αυτός είναι η απαλλαγή της Κύπρου από τα δεσμά δύο συνθηκών του 1959-1960, Ζυρίχης – Λονδίνου, της Συνθήκης των Εγγυήσεων και της Συνθήκης Συμμαχίας.
Δημοσιογράφος: Το ερώτημα που θέλω να υποβάλω σε εσάς είναι, σε ό,τι αφορά την Τουρκία, αν βλέπετε να υπάρχει προοπτική η Τουρκία να δείξει εποικοδομητική στάση στο Κυπριακό, δεδομένου ότι δεν έχει ξεκαθαρίσει το θέμα της Συρίας, δεν έχει ξεκαθαρίσει το Κουρδικό, επίσης έχει μπροστά της εκλογές, τις προεδρικές του 2019 που ο κ. Erdoğan θέλει διακαώς να τις κερδίσει για να είναι, όπως ελπίζει ή φιλοδοξεί, Πρόεδρος στην συμπλήρωση των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας. Έχει κίνητρο με αυτά τα δεδομένα, εάν δεν ξεκαθαρίσουν αυτά τα πράγματα, να κάνει θετική κίνηση στο Κυπριακό κ. Υπουργέ;
Ν. Κοτζιάς: Αυτά που λέτε είναι αιτίες-αντικίνητρα για την Τουρκία, αλλά υπάρχουν και κίνητρα. Τα κίνητρα είναι οι σχέσεις της με τον Δυτικό κόσμο, είναι τα εργαλεία που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση -αυτή την στιγμή η τελωνειακή ένωση- είναι το διεθνές περιβάλλον στο οποίο η Τουρκία δεν είναι τόσο νικηφόρα όσο ήλπιζε. Το βλέπουμε και στην Συρία, όπου ο «αήττητος» τουρκικός στρατός δεν έχει τόσο εύκολη πορεία. Υπάρχουν πάρα πολλές εσωτερικές αντιθέσεις στην Τουρκία που μπορούν, όταν εκδηλωθούν, να την υποχρεώσουν να πάρει ένα διαφορετικό δρόμο. Υπάρχει ένα διεθνές περιβάλλον, στο οποίο πρέπει να δουλέψουμε, προκειμένου η Τουρκία να υποχρεωθεί να πειθαρχήσει, με την καλή έννοια, δημιουργικά, στο Διεθνές Δίκαιο.
Δημοσιογράφος: Θα ήθελα να ρωτήσω, κ. Κοτζιά, αν το αποτέλεσμα που είχαμε στην Ελβετία μπορεί να απελευθερώσει μια άλλη διαδικασία για το Κυπριακό που να εξυπηρετεί περισσότερο τις μεθοδεύσεις της Τουρκίας; Ήδη ο κ. Çavuşoğlu μίλησε για σκέψεις που αφορούν αναζήτηση λύσης εκτός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών. Αν η κατάληξη ήταν αυτό το ναυάγιο που προέκυψε στη διάσκεψη, το οποίο αφορούσε στο θέμα που όλοι λέγαμε ότι δεν είχε συζητηθεί μέχρι στιγμής, δημιουργεί λοιπόν αυτό μια κατάσταση που για την Ελλάδα και την Κύπρο μπορεί να είναι ελέγξιμη ως προς τη μορφή, πλέον, που μπορεί να έχει μια λύση ή ένας διάλογος για τη λύση του Κυπριακού;
Ν. Κοτζιάς: Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα αν η Τουρκία οδήγησε σε αυτό το άδοξο τέλος τη διαπραγμάτευση έχοντας κατά νου να παίξει με άλλα πράγματα. Αλλά δεν είναι η διαπραγμάτευση στο Crans-Montana που της έφερε στο μυαλό «εναλλακτικές» λύσεις. Δική μας δουλειά είναι να την εμποδίζουμε να παίζει με Α, Β, Γ λύσεις και να υποχρεώνεται να λαμβάνει υπόψη της το Διεθνές Δίκαιο.
Η δική μου αίσθηση από τη Γενεύη Ι ήταν ότι πολλοί διεθνείς παράγοντες και όχι μόνο η Τουρκία, πίστευαν ή νόμιζαν ότι αυτό που λέγαμε για εγγυήσεις ή κατάργηση του καθεστώτος εγγυήσεων, της Συνθήκης και των παρεμβατικών «δικαιωμάτων» της Τουρκίας, καθώς και η διατήρηση στρατευμάτων πάνω στο κορμί της Κύπρου -ότι αυτά τα λέγαμε για το θεαθήναι κι ότι μόλις θα μπαίναμε στις διαπραγματεύσεις θα παραδινόμασταν. Η Τουρκία διαπίστωσε ότι σε αυτά τα θέματα όχι μόνο δεν παραδοθήκαμε, αλλά μπήκαν και θα μπούνε πάνω-πάνω σε κάθε μελλοντική διαπραγμάτευση.
Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι οι αναφορές της σε πλάνα Β, Γ, Δ και λοιπά, είναι στοιχείο της διαπραγμάτευσης για τη λύση του Κυπριακού, με τον τρόπο που εκείνη καταλαβαίνει και θέλει. Θέλω να κάνω μια διευκρίνιση, γιατί εδώ στην Κύπρο άκουσα διάφορα πράγματα για τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης και τις προσωπικές μου, ότι η διαπραγμάτευση για τη λύση του Κυπριακού δεν είναι μόνο οι δέκα μέρες στο Crans-Montana ή μόνο οι δύο μέρες στη Γενεύη: οι καθημερινές δηλώσεις, οι καθημερινές πιέσεις, οι εναλλακτικές λύσεις που επεξεργάζεται κανείς, ο τρόπος που πείθει τη δική του κοινωνία ή προσπαθεί να επηρεάσει την απέναντι κοινωνία, ο τρόπος που ορισμένους παίκτες προσπαθεί κανείς να τους περιορίσει ή να μην τους αφήνει αφηνιασμένους να εξυπηρετούν τρίτα συμφέροντα – όλα αυτά είναι στοιχεία διαπραγμάτευσης. Δεν είναι από εδώ η διαπραγμάτευση και από εκεί τα άλλα. Γι’ αυτό σήμερα μιλάμε και για δημόσια διπλωματία, μιλάμε για διπλωματία των πολιτών.
Όλα αυτά τα στοιχεία είναι κομμάτι της διαπραγμάτευσης. Ο πυρήνας της είναι η καθαυτό διαπραγμάτευση. Κατά συνέπεια, όταν διαβάζετε τις υπουργικές δηλώσεις, λάβετε κι αυτό υπόψη σας. Διαπραγματεύεται τη θέση της και προσπαθεί να αποφύγει τον καταλογισμό ευθυνών που της αντιστοιχούν.
Δημοσιογράφος: Την εκτίμησή σας κ. Κοτζιά, κατά πόσο θα προκύψει οποιαδήποτε καινούργια πρωτοβουλία στο εγγύς μέλλον, τους επόμενους μήνες, γιατί ακούστηκαν κάποια καινούργια τέτοια πράγματα.
Ν. Κοτζιάς: Πρέπει να δουλέψουμε ώστε να δοθεί καινούργια ευκαιρία στη διαπραγμάτευση για τη λύση του Κυπριακού, αλλά αυτή η καινούργια ευκαιρία πρέπει αν είναι καλά προετοιμασμένη και αποτελεσματική. Εγώ καταλογίζω στον κ. Eide, ανάμεσα στα άλλα, ότι ήρθε απροετοίμαστος και χωρίς να έχει επιτρέψει την απαραίτητη προεργασία για τη διάσκεψη στην Ελβετία.
Δημοσιογράφος: Προκλήσεις από την Τουρκία, ειδικά για την αποκλειστική οικονομική ζώνη και την ενεργειακή μας πολιτική: ένα μήνυμα και από τους δύο Υπουργούς για τους συμπατριώτες που μας βλέπουν αυτή τη στιγμή.
Ι. Κασουλίδης: Εμένα το μήνυμά μου είναι ότι οι προκλήσεις, όσο ενοχλητικές κι αν είναι, είναι διαχειρίσιμες.
Ν. Κοτζιάς: Η Τουρκία είναι μια χώρα που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο Διεθνές Δίκαιο. Δουλειά των Υπουργών Εξωτερικών είναι να την βοηθήσουν να καταλάβει τις υποχρεώσεις της.
