Κοινό Ανακοινωθέν -Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα Ρόδος, 08-09.09.2016
Η πρώτη άτυπη Υπουργική Συνάντηση της Διάσκεψης της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα παρείχε την ευκαιρία στους Υπουργούς Εξωτερικών και Υψηλούς Αξιωματούχους, της Αιγύπτου, της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Ιταλίας, της Κύπρου, του Λιβάνου, της Λιβύης, της Σλοβακίας – υπό την ιδιότητα της Προεδρεύουσας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης– και της Τυνησίας, να ανταλλάξουν απόψεις επί ευρύτατου φάσματος ζητημάτων που αφορούν στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής.
Σε μια εποχή πολλαπλών και σημαντικών προκλήσεων για την ασφάλεια της Ανατολικής Μεσόγειου, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν την ανάγκη για ενισχυμένο εποικοδομητικό διάλογο, διαρκή συνεργασία και συντονισμό, μεταξύ των χωρών της ευρύτερης περιοχής -συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (ΕΠΓ) και της Ένωσης για τη Μεσόγειο- αναφορικά με ζητήματα όπως η συνοριακή ασφάλεια, η εμπορία ανθρώπων (trafficking), η πάταξη της τρομοκρατίας, η καταπολέμηση της διασποράς όπλων, η επισιτιστική ασφάλεια, η ενέργεια, η εξασφάλιση ύδατος, οι κλιματικές αλλαγές, η διασυνδεσιμότητα, οι υποδομές και η αντιμετώπιση καταστροφών. Ταυτοχρόνως, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τη σημασία πολυμερών σχημάτων, όπως η Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα, μέσω των οποίων ενδυναμώνεται ο διάλογος, συμπληρώνοντας και στηρίζοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τις προαναφερθείσες θεσμοθετημένες μορφές συνεργασίας.
Η περιοχή τίθεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που συνδέονται – σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι αποκλειστικά- με τις συνεχιζόμενες περιφερειακές συρράξεις, ειδικότερα δε στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, καθώς και με τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του Daesh σε Ιράκ/Συρία και για την εξάλειψη του κινδύνου εξάπλωσης της τρομοκρατίας σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου. Ο κοινός παρανομαστής των θέσεων που εκφράστηκαν ήταν ότι η ειρήνη, η ασφάλεια και η σταθερότητα στην περιοχή θα μπορέσουν να επιτευχθούν μόνο μέσω της συλλογικής συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών, καθώς και μέσω της συντονισμένης δράσης διεθνών και περιφερειακών Οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και ότι η ειρηνευτική διαδικασία για το Μεσανατολικό θα πρέπει να επανεκκινήσει το συντομότερο δυνατό, οδηγώντας τελικά στην εξεύρεση δίκαιης λύσης. Γι’ αυτό το λόγο η περιφερειακή συνεργασία είναι σήμερα σημαντικότερη από ποτέ.
Ο τομέας της εκπαίδευσης αναγνωρίστηκε ως κορυφαία προτεραιότητα. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί ενισχυμένη συνεργασία, κυρίως μεταξύ πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, δημιουργώντας ένα δίκτυο ανταλλαγής απόψεων και ιδεών και προωθώντας τις επαφές μεταξύ της νεολαίας και του ακαδημαϊκού χώρου.
Αναφορικά με τη Μετανάστευση, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η τρέχουσα δραματική και άνευ προηγουμένου μεταναστευτική και προσφυγική κρίση απαιτεί τη λήψη εκτεταμένων μέτρων. Ως εκ τούτου, η διασυνοριακή συνεργασία, μεταξύ των αρμόδιων Αρχών, για το συντονισμό της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, καθώς και η εφαρμογή κοινών σχεδίων και προτάσεων θα ελαφρύνει το βάρος που επωμίζονται τα κράτη και οι λαοί που χρήζουν συνδρομής. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν, επίσης, τη σημασία της υιοθέτησης μιας συνολικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων του μεταναστευτικού ζητήματος και για την ενίσχυση των προσπαθειών βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης στις χώρες της Νότιας Μεσογείου.
Οι συμμετέχοντες επικρότησαν τις θαρραλέες αποφάσεις του Λιβάνου, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, για τη φιλοξενία τεράστιου αριθμού προσφύγων από τη Συρία και το Ιράκ και κάλεσαν εκ νέου τη διεθνή κοινότητα να παράσχει στις συγκεκριμένες χώρες, τα απαραίτητα κονδύλια προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση, η οποία είναι δυσανάλογη προς τις οικονομικές τους δυνατότητες.
Ως προς την Περιβαλλοντική Ασφάλεια, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης από όλα τα Κράτη, σύμφωνα με τις αρχές και τις προβλέψεις της συναφούς σύμβασης-πλαισίου του ΟΗΕ (UNFCCC). Η Μεσόγειος είναι μια μεγάλη κλειστή περιοχή και θα πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση, ούτως ώστε να διαφυλαχθεί και να προστατευτεί το θαλάσσιο περιβάλλον. Υπό αυτό το πρίσμα, συμφωνήθηκε να αναπτυχθούν κοινά ερευνητικά προγράμματα και δράσεις στον τομέα των πράσινων τεχνολογιών.
Υπογραμμίσθηκε, επίσης η ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας των συμμετεχόντων στα πεδία της ενεργειακής παραγωγής και της μεταφοράς συμβατικών μορφών ενέργειας.
Σχετικά με τη Θαλάσσια Ασφάλεια, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τον ρόλο της Μεσογείου ως θαλάσσιας οδού στρατηγικής σημασίας για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και το εμπόριο. Λαμβάνοντας υπόψη αφενός, τη μεγάλη εξάρτηση των οικονομιών των χωρών της περιοχής από το θαλάσσιο εμπόριο και τις θαλάσσιες μεταφορές αγαθών και υπηρεσιών και αφετέρου, τις υπαρξιακές απειλές, όπως η πειρατεία στο Κέρας της Αφρικής, η τρομοκρατία και το λαθρεμπόριο που θα μπορούσαν να παρεμβάλουν προσκόμματα στην ελεύθερη ναυσιπλοΐα, εντός της Μεσογείου, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την ανάγκη προώθησης ολιστικής προσέγγισης, με στόχο τη διεύρυνση της έννοιας της θαλάσσιας ασφάλειας και σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετέχοντες χαιρέτισαν τον θετικό αντίκτυπο της υιοθέτησης, το 2014, της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Θαλάσσια Ασφάλεια (EUMSS). Επισημάνθηκε, επίσης, η σημαντική συμβολή της εμβάθυνσης και ανάπτυξης της Διώρυγας του Σουέζ για τη διευκόλυνση του παγκόσμιου εμπορίου και της θαλάσσιας ασφάλειας.
Σχετικά με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η τρέχουσα, πρωτοφανής απειλή της τρομοκρατίας, η οποία συνδέεται με τη χρήση νέων τεχνολογιών, καταδεικνύει την επείγουσα ανάγκη διαμόρφωσης μιας περισσότερο συντονισμένης και αποφασιστικής απάντησης. Η αξιόπιστη και έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και η ανάπτυξη μηχανισμών που θα επιτρέπουν την εις βάθος ανάλυση τους, δύνανται, μεταξύ άλλων, να βελτιώσουν το επίπεδο της εθνικής και περιφερειακής διάδρασης. Η στενή συνεργασία μεταξύ των Υπηρεσιών πληροφοριών και των αρμόδιων Υπηρεσιών Ασφαλείας είναι ύψιστης σημασίας. Η ελευθερία του λόγου δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με καταχρηστικό τρόπο, παρακωλύοντας την καταπολέμηση κρουσμάτων υποκίνησης σε τρομοκρατία.
Ως προς την πάταξη της ριζοσπαστικοποίησης, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι παρόλο που τα προσανατολισμένα στην ασφάλεια μέτρα είναι απαραίτητα για την αποφυγή τρομοκρατικών επιθέσεων και την άσκηση πίεσης στις τρομοκρατικές οργανώσεις, συγχρόνως, τα συγκεκριμένα μέτρα δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στη ρίζα του. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι προκειμένου να καταπολεμηθεί η τρομοκρατία πρέπει να δοθεί έμφαση αποκλειστικά σε ζητήματα ασφάλειας αλλά και στην αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης, του εξτρεμισμού και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και αποφάσισαν να συστήσουν μια Επιτροπή που θα αποτελείται από εκπροσώπους των συμμετεχόντων χωρών, προκειμένου να εκπονηθούν και να εφαρμοστούν προγράμματα με στόχο την πάταξη του εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη, προωθώντας την ειρηνική συνύπαρξη, την ανεκτικότητα, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων. Η εν λόγω Επιτροπή, εφεξής αποκαλούμενη «Επιτροπή της Ρόδου», θα ενθαρρύνει τη συνεργασία και την υλοποίηση κοινών προγραμμάτων που προωθούν τις αξίες και τις αρχές του πολιτιστικού και θρησκευτικού πλουραλισμού, καθώς και του αμοιβαίου σεβασμού. Παράλλήλα, μεταξύ των πρώτων στόχων που θα επιδιωχθούν από την «Επιτροπή της Ρόδου» περιλαμβάνονται οι εξής:
– Καταγραφή όλων των υφιστάμενων πρωτοβουλιών και κέντρων των κρατών της περιοχής που πρωθούν την ανεκτικότητα, την ειρηνική συνύπαρξη και τη διάδραση μεταξύ διαφορετικών θρησκειών, όπως το «Κέντρο για τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή» στην Αθήνα, η Πρωτοβουλία της Ιορδανίας με την ονομασία «Διαδικασία της Άκαμπα» (Aqaba Process), το Κέντρο Al – Azhar στο Κάιρο, το Hedayah Center of Excellency στο Άμπου Ντάμπι, το Ερευνητικό Κέντρο για τη Διαθρησκευτική Συνύπαρξη στην Ιορδανία (Interfaith Coexistence Research Center), κ.λπ., καθώς και τη δικτύωση των παραπάνω φορέων με σκοπό την προώθηση της ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών.
– Προώθηση της δημιουργίας ενός δικτύου ΜΜΕ της περιοχής με σκοπό την προβολή των θετικών παραδειγμάτων ανεκτικότητας και ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων.
– Διερεύνηση τρόπων για την προώθηση κοινών πολιτιστικών αξιών και στοιχείων του πολιτισμού μας, προκειμένου να αναδειχτούν οι αξίες που φέρνουν κοντά τους λαούς της περιοχής, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικής καταγωγής. Θα μπορούσε, επίσης, να συσταθεί ένας φορέας επιφορτισμένος με το συντονισμό των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ των χωρών μας.
– Ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών που θα απευθύνονται πρωτίστως σε ομάδες νέων με επιρρέπεια στα κηρύγματα μίσους και εξτρεμισμού.
Τέλος, οι συμμετέχοντες, αναγνωρίζοντας την προστιθέμενη αξία ενός μηχανισμού παρακολούθησης των αποφασισθέντων στο πλαίσιο της Διάσκεψης της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα, συμφώνησαν ότι η επόμενη συνάντηση θα διεξαχθεί στη Ρόδο, τον Σεπτέμβριο του 2017.
Εναρκτήρια ομιλία Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, στη Σύνοδο για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα (Ρόδος, 8 Σεπτεμβρίου, 2016)
Θέλω να σας ευχαριστήσω που ανταποκριθήκατε στην πρόσκληση για τη συνάντηση της Ρόδου, προκειμένου να συζητήσουμε τα προβλήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Μιας περιοχής πολέμων και ειρήνης, συνεργασίας και αντιπαράθεσης, ισχυρών διαχωριστικών γραμμών, αλλά και φιλίας.
Συμμετέχουν στη συνάντησή μας κράτη της Μέσης Ανατολής που βρίσκονται πάνω ή άμεσα δίπλα στη λεκάνη της Μεσογείου. Κράτη που αποτελούν την καρδιά του Αραβικού κόσμου. Μεσόγειος και Άραβες: ένας γάμος αιώνων. Από την άλλη συμμετέχουν κράτη-μέλη της ΕΕ που καλύπτουν την νοτιοανατολική πλευρά της Ένωσης, καθώς και κράτη της ΝΑ Ευρώπης που είναι υποψήφια μέλη της Ένωσης. Τέλος, συμμετέχει ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, ο φίλος Μίροσλαβ.
Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη συνάντηση νοτιοανατολικών κρατών της Ευρώπης με Αραβικά. Η Βαλκανική και η Ανατολική Μεσόγειος αποτελούν μια κοινή γεωγραφική συνέχεια. Από εδώ «περνάνε» πολλαπλά προβλήματα, δυνατότητες και ευκαιρίες: πρόσφυγες, εμπόριο, μεταφορές, οικονομικοί μετανάστες. Μας συνδέουν τόσα πολλά και μπορούμε να τα κάνουμε ακόμα περισσότερα και πιο θετικά.
Η σταθερότητα κάθε κράτους της περιοχής έχει άμεσες συνέπειες σε όλους τους άλλους. Η ασφάλεια του καθένα από εμάς είναι κομμάτι της ασφάλειας των υπολοίπων. Ζούμε σε ένα κόσμο με πολυειδείς διαδράσεις και αλληλεξαρτήσεις. Σε ένα κόσμο που κάθε ακόμα και τυχαίο γεγονός μπορεί να έχει πολλαπλές επιπτώσεις στους πολίτες μας.
Αλληλοσύνδεση και αλληλεξάρτηση αποτελούν το θεμέλιο προκειμένου να αναζητήσουμε κοινές στάσεις και κοινές λύσεις απέναντι στα προβλήματα της περιοχής. Θεμέλιο, επίσης, για την ανάληψη πρωτοβουλιών προκειμένου να δράσουμε για το κοινό μας όφελος.
Στην περιοχή μας ανταγωνίζονται σειρά δυνάμεων που έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Ορισμένες φορές αυτά συμπίπτουν με τα δικά μας, ορισμένες φορές δεν είναι ακριβώς τα ίδια. Το ζητούμενο, όμως, είναι, όχι να προσδιορίσουμε τη στάση μας έναντι αυτών. Αντίθετα, αφετηρία μας πρέπει να είναι τα κοινά μας συμφέροντα και με βάση αυτά να κρίνουμε τη στάση των υπόλοιπων.
Θεμέλιο μιας τέτοιας συνεργασίας είναι οι πολύ καλές σχέσεις της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο. Σχέσεις ιστορικές, πολιτισμικές, οικονομικές. Σχέσεις εμπιστοσύνης που θέλουμε να επεκταθούν με όλη την ΝΑ Ευρώπη.
Ποιο είναι κατά τη γνώμη μου το πρώτιστο αγαθό για τη περιοχή μας; Η ειρήνη. Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να υπάρξει ειρήνη στην περιοχή. Η ειρήνη, όμως, απαιτεί σταθερότητα. Η σταθερότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον πόλεμο ενάντια στη τρομοκρατία. Όποιος θέλει την ειρήνη πρέπει να πολεμά την τρομοκρατία. Να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα, τα κοινωνικά, τα συμφέροντα των λαών. Να προωθεί τη διεθνή συνεργασία.
Ειρήνη σημαίνει τερματισμό της κατάστασης χάους στη Λιβύη. Η ανατροπή καθεστώτων χωρίς ουσιαστικές δίκαιες λύσεις που να την ακολουθούν κάθε άλλο παρά αποδείχτηκε σοφή. Οφείλουμε να βοηθήσουμε στην εδραίωση της εθνικής κυβέρνησης της Λιβύης. Προκειμένου να συμβεί αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συμπερίληψη όλων των δυνάμεων που αντιμάχονται το χάος και την τρομοκρατία.
Ειρήνη σημαίνει να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία, αλλά και στο Ιράκ. Να συμφωνήσουμε σε μια συνθήκη ειρήνης που θα επιτρέψει στον πληθυσμό της περιοχής να επιστρέψει στις εστίες του και να οικοδομήσει ένα μέλλον με προοπτική, προσδοκίες και ελπίδα για τον ίδιο και τα παιδιά του. Να υπάρξει ένα μεγάλο ορθολογικό πρόγραμμα ανοικοδόμησης αυτών των χωρών.
Να σταθεροποιηθούν οι περιοχές αστάθειας και να λυθεί το κουρδικό ζήτημα με τρόπο ειρηνικό και μακρόχρονο.
Ειρήνη σημαίνει να αναγνωρίσουμε το μεγάλο έργο που κάνουν η Ιορδανία και ο Λίβανος προκειμένου να θεραπευθούν οι συνέπειες των πολέμων της περιοχής για μεγάλες ομάδες πληθυσμών. Σημαίνει την οικονομική ενίσχυση των δύο αυτών κρατών, ιδιαίτερα από την ΕΕ. Στόχος είναι όχι μόνο η περίθαλψη μεγάλων πληθυσμών προσφύγων, αλλά και η δημιουργία νέων οικονομικών υποδομών και αγροτικών, παραγωγικών καθώς και βιομηχανικών ζωνών, προκειμένου να καταπολεμηθεί η ανεργία ανάμεσα σε αυτούς τους πληθυσμούς.
Ο κόσμος πρέπει να υποκλιθεί στον τρόπο αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών από τα δύο αυτά κράτη και να τα στηρίξει. Τα δύο αυτά κράτη πληρώνουν τις επιλογές τρίτων. Οι τελευταίοι οφείλουν να αναγνωρίσουν τις ευθύνες τους και να συνδράμουν στο έργο αυτό των κρατών.
Χέρι – χέρι με την ειρήνη πηγαίνουν τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος. Της περιβαλλοντικής ασφάλειας. Η Μεσόγειος είναι ουσιαστικά μια κλειστή θάλασσα και η αντοχή της σε κάθε είδους περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις δεν είναι απεριόριστη. Οφείλουμε να λάβουμε από κοινού μέτρα, ρυθμίσεις και προβλέψεις προκειμένου να σταματήσουμε την ανεξέλεγκτη επιβάρυνσή της από δημόσιες υπηρεσίες και ιδιώτες. Να συμβάλλουμε στη διατήρηση του εξαιρετικού κλίματος της περιοχής μας. Να διασφαλίσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες περιβαλλοντικής επιβίωσης όλων των ειδών, θαλασσίων και μη.
Προτείνω να αναπτύξουμε κοινές δράσεις, έρευνα και παραγωγή, πράσινων τεχνολογιών προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αλλά και της παραγωγής ενέργειας καθώς και μεταφοράς παραδοσιακών μορφών ενέργειας.
Μεγάλη σημασία για την σταθερότητα και ασφάλεια της περιοχής παίζουν τα υπόλοιπα κράτη της Β. Αφρικής και ιδιαίτερα η Αίγυπτος. Ανάλογος είναι ο ρόλος των κρατών του κόλπου. Στην σημερινή εποχή η σταθερότητα είναι η προϋπόθεση για να μπορούν να εμπεδωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της νέας γενιάς.
Βορειοανατολική Αφρική, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, αποτελούν μια γεωστρατηγική ολότητα και συγκροτούν έναν ιδιαίτερο χώρο, αυτόν της Ανατολικής Μεσογείου και της περιφέρειάς της. Ενας χώρος που γέννησε μεγάλους πολιτισμούς, τις σημαντικότερες θρησκείες του σημερινού κόσμου. Ανέπτυξε δε για χιλιετηρίδες όσο κανείς άλλος, πέραν της Κίνας, τις επιστήμες, τα γράμματα, το εμπόριο και την παραγωγή.
Συνδεδεμένη με την ασφάλεια της Μεσογείου είναι η στρατηγική για τη θαλάσσια ασφάλεια της ΕΕ (EU Maritime Security Strategy – EUMSS) που εκπονήθηκε επί ελληνικής προεδρίας τον Ιούνιο του 2014 και άρχισε να εφαρμόζεται με το σχέδιο δράσης που εκπόνησε η Ιταλική Προεδρία τον Δεκέμβριο του 2015. Δράση που στηρίζεται στον UNCLOS.
Ειδικό ζήτημα είναι η ασφάλεια μεταφορών στην ευρύτερη περιοχή μας και η ανάπτυξη ενός σύγχρονου δικτύου μεταφορών. Το πόσο αληθινό είναι αυτό φαίνεται από τις απαιτήσεις που υπάρχουν για τη θαλάσσια ασφάλεια. Η περιοχή της Μεσογείου διακινεί το 40% των παγκόσμιων ενεργειακών αποθεμάτων και αποτελεί από τους πιο σημαντικούς κόμβους θαλάσσιας επικοινωνίας από το Σουέζ, το Χορμούς το Άντεν, μέχρι το Γιβραλτάρ. Ελλάδα και Τουρκία αποτελούν την νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και η Κύπρος την αντίστοιχη της ΕΕ, αποτελώντας το όριο, αλλά, ταυτόχρονα, και τον κρίκο σύνδεσης των δύο υποσυστημάτων, ΝΑ Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Είναι η περιοχή που μπορεί να δώσει ενέργεια και να διαφοροποιήσει τις πηγές φυσικού αερίου για την ΕΕ.
Ο χώρος αυτός, εμείς, έχει ιστορικά αποδείξει ότι με τη συνέργεια των πιο διαφορετικών πολιτισμών και θρησκειών είναι σε θέση να μεγαλουργήσει. Ο Ισλαμισμός δεν είναι εχθρός του χριστιανισμού, ούτε ο χριστιανισμός του Ισλάμ.
Εχθρός είναι ο φανατισμός σε κάθε θρησκεία, ακόμα και ο φανατισμός ορισμένων άθεων. Οφείλουμε όλοι μας να συμβάλουμε ακόμα περισσότερο στην κουλτούρα συνύπαρξης μεταξύ των διαφορετικών θρησκειών και στην παραπέρα ανάπτυξη του διαλόγου μεταξύ τους. Γι’ αυτό, όποιος το επιθυμεί μπορεί να συμβάλλει στην προετοιμασία της δεύτερης διεθνούς διάσκεψης για την προστασία των πολιτισμικών και θρησκευτικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή που θα διοργανωθεί σε συνέχεια της πρώτης Διεθνούς Διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2015 στην Αθήνα.
Πορεύομαι με την πίστη ότι οι θρησκείες της περιοχής είναι βαθιά ουμανιστικές, διαπνέονται από μεγάλες αξίες και είναι φορείς αρχών. Μπορούν να συμβάλλουν στη λύση των κοινωνικών προβλημάτων και να μετατραπούν σε πηγή έμπνευσης για ένα καλύτερο αύριο και όχι για την καταστροφή του σήμερα.
Γι’ αυτό πιστεύω και προτείνω, ότι πέρα από τις συνεργασίες και συμμαχίες που ο καθένας μας έχει στην επιμέρους περιοχή, η διαμόρφωση κοινών έργων, δράσεων, προοπτικών, θα έχει θετική επίδραση για όλους μας.
Σήμερα, οι χώρες της βαλκανικής πληρώνουν με το προσφυγικό έναν πόλεμο στον οποίο δεν συμμετέχουν. Ούτε τον ξεκινήσαμε, ούτε τον αποφασίσαμε, ούτε τον διεξάγουμε.
Το προσφυγικό και οι οικονομικοί μετανάστες είναι ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα του 21ου αιώνα. Εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται προκειμένου να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής, πολλοί από αυτούς προκειμένου να διασώσουν την ίδια τη ζωή τους.
Η μεγαλύτερη ομάδα προσφύγων βρίσκεται στην Τουρκία που σηκώνει μεγάλο βάρος. Βρίσκεται, επίσης, στο Λίβανο και στην Ιορδανία. Είναι απαραίτητο να στηρίξουμε από κοινού την οικονομική ενίσχυση αυτών των δύο κρατών από τον ΟΗΕ και την ΕΕ καθώς και τη δημιουργία νέων οικονομικών δομών και βιομηχανικών ζωνών.
Προτείνω τη δημιουργία μιας κοινής ομάδας έρευνας και δράσης γύρω από το προσφυγικό. Που να συντονίζει αιτήματα και πρακτικές της περιοχής. Να είμαστε το υποκείμενο και όχι το αντικείμενο των διεθνών πολιτικών μετανάστευσης και προσφυγιάς.
Οι πρόσφυγες και οι οικονομικοί μετανάστες έχουν ανάγκες που η κάλυψή τους μπορεί μόνο να γίνει μέσα από την ανάπτυξη.
Προτείνω, να οργανώσουμε καλύτερα τον συντονισμό των αρμόδιων αρχών μας, ώστε να προταθούν, εγκριθούν και υλοποιηθούν διασυνοριακά προγράμματα ανάμεσά μας. Να υπάρξουν ειδικές περιφερειακές και ευρύτερα διεθνείς συνεργασίες σε μια ανάλογη κατεύθυνση. Να κάνουμε όπου είναι δυνατό από κοινού προτάσεις στην ΕΕ και τον ΟΗΕ, ιδιαίτερα στα πεδία όπου καταγράφονται ανθρωπιστικές κρίσεις.
Προτείνω οι χώρες που ανήκουμε στην ΕΕ να έχουμε τη δυνατότητα να προωθήσουμε κοινά σχέδια μέσω της ΕΕ, να συμβάλλουμε και να κατευθύνουμε την ΕΕ σε δράσεις και επιλογές που θα κινούνται στον πνεύμα των συζητήσεών μας, που θα υπηρετούν τους κοινούς μας στόχους.
Η περιοχή μας είναι πλούσια σε πρώτες ύλες, βιοτεχνίες, ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει να βρούμε ένα τρόπο να αξιοποιηθεί καλύτερα αυτό το υπάρχον δυναμικό και να προσελκύσουμε και άλλο.
Προτείνω την ενίσχυση της συνεργασίας μας, από τη συνεργασία των πανεπιστημίων και ερευνητικών μας κέντρων, μέχρι την ενίσχυση νέων μεθόδων παραγωγής και οργάνωσής της.
Αυτή η στρατηγική επιλογή μπορεί να προωθηθεί μέσω της διαμόρφωσης, εξασφάλισης και υλοποίησης κοινών περιφερειακών και διασυνοριακών προγραμμάτων με την συνδρομή της ΕΕ και άλλων διεθνών οργανισμών. Μπορούμε και πρέπει να αποκαταστήσουμε τα οικονομικά και κοινωνικά δίκτυα ανάμεσα στις δύο περιοχές. Δίκτυα ενέργειας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και μεταφορικά δίκτυα. Χρειάζονται να δημιουργηθούν μεγάλες και σταθερές υποδομές διασύνδεσης των πλευρών της περιοχής μας.
Η περιοχή μας, και το γνωρίζουμε όλοι, γνωρίζει και άλλου είδους δίκτυα που συχνά με ιδιαίτερο τρόπο αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες της παγκόσμιας οικονομίας και του συστήματος πληροφόρησης. Δίκτυα μέσω των οποίων παράνομα μετακινούνται τρομοκράτες, όπλα και άλλα εκρηκτικά υλικά, άνθρωποι και ανθρώπινα όργανα, ναρκωτικά και προϊόντα αρχαιοκαπηλίας. Η τρομοκρατία πρωτίστως, αλλά και μορφές οργανωμένου εγκλήματος απαιτούν σκληρές απαντήσεις.
Προτείνω τη συνεργασία ανάμεσα στις υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών μας, ανταλλαγή πληροφοριών και άλλων υλικών καθώς και κοινές δράσεις της αστυνομίας μας. Θα πρέπει να σκεφτούμε καλύτερο τρόπο συντονισμού των κρατών της περιοχής μας ως προς αυτό το ζήτημα.
Ιδιαίτερα η τρομοκρατία απορρέει από πολλαπλά κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της περιοχής μας. Μεγάλοι λαοί δεν διαθέτουν δικό τους κράτος. Αναφέρομαι πριν από όλα στην Παλαιστίνη και στην ανάγκη δημιουργίας δύο κρατών στην Μέση Ανατολή που θα ζουν σε ειρήνη και ασφάλεια, σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του διαφορετικού, αναφέρομαι στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη.
Η τρομοκρατία στην περιοχή μας συνδέθηκε με την παρουσία μαζικής βίας και εξτρεμιστικές αντιλήψεις. Μάλιστα, σήμερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης «βρήκε» τον τρόπο και το δρόμο να διαχυθεί σε όλες τις ηπείρους. Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι φορέας της είναι ακόμα και νέα παιδιά. Κινδυνεύουμε να χαθεί μια ολόκληρη γενιά πνιγμένη στο ψέμα, στο μίσος και στο αδιέξοδο.
Προτείνω να βρούμε τρόπους ειρηνικής συνεργασίας της νέας γενιάς όλης της περιοχής, της ανάπτυξης φιλίας και συνεργασίας, ιδιαίτερα στους τομείς του πολιτισμού, του αθλητισμού, της εκπαίδευσης. Ας αναζητήσουμε στη διήμερη συζήτησή μας μορφές τέτοιας περιφερειακής συνεργασίας που να καθιερωθούν μακρόχρονα.
Ακόμα, θα χρειαστεί να αναπτύξουμε κοινές δυνατότητες διάδοσης μηνυμάτων συνεργασίας και ειρήνης, εναλλακτικών δράσεων που να έρχονται σε αντίθεση με αυτές του μίσους και της βίας.
Οφείλουμε να κτυπήσουμε τις γενεσιουργές αιτίες του θρησκευτικού, φυλετικού, εθνικιστικού μίσους και της βίας. Να συμβάλλουμε στην ισορροπημένη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.
Στη διάρκεια των πολέμων στην Μέση Ανατολή, αναδείχτηκε και η ανάγκη να προστατεύσουμε το σύνολο των πολιτισμικών και θρησκευτικών κοινοτήτων της περιοχής.
Η περιοχή μας, ήταν μια περιοχή στην οποία συνυπήρξαν, συχνά πολυπολιτισμικές ή/και πολυθρησκευτικές κοινωνίες, αυτές ήταν πραγματικότητα στην περιοχή μας, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή. Και σίγουρα θα επιβίωναν, αν δεν υπήρχε παρέμβαση και επεμβάσεις από τις χώρες που τώρα κουνάνε το δάκτυλό τους σε πολλά κράτη της περιοχής. Διότι ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν υπήρχαν θεσμοί ανάλογοι ή σε πληρότητα με εκείνους της δημοκρατίας στη Δύση, οι κοινωνίες αυτές ήταν ανοικτές κοινωνίες με σεβασμό στη διαφορετικότητα. Και αυτό δεν πρέπει να χαθεί. Όποιος θέλει από εσάς μπορεί να συμμετάσχει στο παρατηρητήριο για αυτά τα θέματα που συγκροτήθηκε μετά την διεθνή διάσκεψη της Αθήνας και ήδη έχει παράγει έργο, ενώ ετοιμάζεται για τη δεύτερη διάσκεψη το φθινόπωρο του 2017. Είστε όλοι καλεσμένοι.
Κεντρική φιλοσοφία μας είναι, ότι την περιοχή μας δεν πρέπει κανείς να την αντιμετωπίζει από την οπτική μόνο του μεσανατολικού προβλήματος, αλλά και από τις δυνατότητες, τη δυναμική της.
Δυναμική που επιβεβαιώνεται από τη μεγάλη προσφορά της ως κοιτίδα ανάπτυξης πολιτισμών, γέννησης των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, μήτρα της δημοκρατίας.
Τα προβλήματα της περιοχής δεν μπορούν να λυθούν με επεμβάσεις απέξω. Τέτοιου είδους προσπάθειες πάντα απέτυχαν. Αντίθετα επιτυχία γνώρισαν πολιτικές που την κυριότητά τους είχαν οι ίδιοι οι πολίτες και οι θεσμοί των χωρών μας. Οι δικοί μας πολίτες και θεσμοί πρέπει να οργανώσουν τη συνεργασία, το διάλογο, την σύμπραξη. Δικές τους πρέπει να είναι οι επιλογές. Επιλογές που οι τρίτοι μπορούν να συμβάλλουν στην υλοποίηση και προώθησή τους, στην υλική και πνευματική υποστήριξή τους. Όχι, όμως, αντίστροφα.
Για αυτό λέμε: όχι παρεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις οποιουδήποτε κράτους που οδηγούν συχνά σε εντάσεις. Προώθηση κουλτούρας συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα. Αν αυτό δεν είναι άμεσα δυνατό, διαμόρφωση δικτύων συνεργασίας και άμεσων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης σε πολλαπλούς τομείς.
Οι δράσεις μας και η ανάπτυξη περαιτέρω της συνεργασίας μας στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο, στον ΟΗΕ, στην ΕΕ και στη συνεργασία που έχουν μεταξύ τους οι αραβικές χώρες, στους θεσμούς αυτής της συνεργασίας. Κινητήρια δύναμή μας είναι το όραμα που μπορούμε να διαμορφώσουμε εδώ στη Ρόδο από κοινού για μια Ανατολική Μεσόγειο ασφαλή και σταθερή. Περιοχή ανάπτυξης συνεργειών και ειρήνης.
Για αυτό προτείνω η συνδιάσκεψη μας να γίνει ένας μόνιμος θεσμός διαλόγου ειρήνης και ασφάλειας για όλη την περιοχή.
Δεν έχουμε ανάγκη να συζητάμε μόνο για τα προβλήματα και τις συγκρούσεις. Έχουμε ανάγκη να συζητάμε για τις θετικές προοπτικές, για τη συνεργασία μας, για το πώς θέλουμε να διαμορφώσουμε το μέλλον μας.
Για αυτό στοιχείο των προτάσεών μας και τελευταία πρότασή μου είναι η Συνδιάσκεψή μας να γίνει ένας μόνιμος θεσμός διαλόγου ειρήνης και ασφάλειας για όλη την περιοχή. Να γίνει ένας θεσμός της Ρόδου, ξεκινώντας από φέτος και σας καλώ από τώρα για τον Σεπτέμβριο του χρόνου, για να έχουμε ως περιεχόμενο και ως στόχο τη συνεργασία μας τη θετική, την ανάπτυξη των δικτύων, τη διαμόρφωση κοινών οραμάτων.
Θέλω να πω εδώ ότι ακόμη και συνέργειες όπως είναι Φεστιβάλ Νεολαίας, όπως είναι Φεστιβάλ Μουσικής, Κινηματογράφου, όπως είναι κοινές δράσεις των Πανεπιστημίων μας, των Ερευνητικών μας Κέντρων, γύρω από τα προβλήματα της περιοχής και όχι μόνο, αποτελούν στοιχεία που μπορούμε να αρχίσουμε να συζητάμε φέτος, να τα σκεφτούμε καλύτερα στη διάρκεια του χρόνου και ακόμη καλύτερα έτοιμοι του χρόνου να προωθήσουμε αυτά που θα ξεκινήσουμε φέτος.
Για άλλη μια φορά ευχαριστώ τους αγαπημένους μου συναδέλφους και εκπρόσωπους των κρατών της περιοχής. Είναι προσωπικά μεγάλη χαρά και ικανοποίηση να σας έχω γύρω μου, με τους περισσότερους από εσάς με συνδέει μια βαθιά φιλία και είναι πάντα χαρά η συνεργασία μας και οι συναντήσεις μας.
Ελπίζω να έχουμε ένα παραγωγικό διήμερο και να γνωρίσουμε και τη Ρόδο, που αποτελεί αυτό τον κόμβο, το κέντρο που συνυπάρχουν οι κόσμοι μας. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που ήρθατε, ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας.
