Ευχαριστώ όλους εκείνους που αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μας. Θα υπάρξουν καθυστερήσεις ορισμένων συναδέλφων λόγω της χθεσινής έκτακτης συνάντησης αραβικών κρατών στη Σαουδική Αραβία.
Σήμερα συναντιόμαστε για δεύτερη φορά.
Αποτελούμε έναν κοινό ιστορικό – γεωγραφικό χώρο με πολλά κοινά σημεία πολιτικής, ιστορίας, πολιτιστικές παραδόσεις. Χώρο τον οποίον πρέπει να κτίσουμε ως κοινό μας σπίτι.
Γνωρίζουμε όλοι μας, ότι πρόκειται για ένα χώρο ο οποίος αποτελεί σταυροδρόμι δυνατοτήτων και κινδύνων. Θετικών προοπτικών και υπόγειων αρνητικών γεγονότων. Πρόκειται για ένα χώρο με ιστορία και μεγάλο πλούτο. Καλά μορφωμένους πληθυσμούς. Μεγάλους πολιτισμούς. Αλλά και πολλαπλές δυνάμεις που επιδιώκουν την αποσταθεροποίηση και τον έλεγχό του.
Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να υπάρξει ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή. Όποιος επιδιώκει την υλοποίηση αυτών των αγαθών πρέπει να πολεμά την τρομοκρατία. Να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και τα συμφέροντα των λαών. Να προωθεί τη διεθνή συνεργασία στη βάση του διεθνούς δικαίου.
Σταθερότητα και ασφάλεια σημαίνει τερματισμό της πολιτικής της ανατροπής καθεστώτων που δεν συνοδεύεται από δίκαιες μεταρρυθμίσεις. Οφείλουμε να βοηθήσουμε στην εδραίωση της εθνικής κυβέρνησης της Λιβύης και την συμπερίληψη όλων των δυνάμεων σε αυτήν που αντιμάχονται το χάος και την τρομοκρατία.
Σταθερότητα και ασφάλεια σημαίνει να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία, αλλά και στο Ιράκ. Να συμφωνήσουμε σε μια συνθήκη ειρήνης που θα επιτρέψει στον πληθυσμό της περιοχής να επιστρέψει στις εστίες του και να οικοδομήσει ένα μέλλον με προοπτική, προσδοκίες και ελπίδα για τον ίδιο και τα παιδιά του. Να υπάρξει ένα μεγάλο ορθολογικό πρόγραμμα ανοικοδόμησης αυτών των χωρών.
Να σταθεροποιηθούν οι ζώνες αστάθειας και να λυθεί το κουρδικό ζήτημα με τρόπο ειρηνικό και διαρκή.
Σταθερότητα και ασφάλεια σημαίνει να αναγνωρίσουμε το μεγάλο έργο που προσφέρουν η Ιορδανία και ο Λίβανος με σκοπό να θεραπευθούν οι συνέπειες των πολέμων της περιοχής εις βάρος μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων. Σημαίνει την οικονομική ενίσχυση των δύο αυτών κρατών, ιδιαίτερα από την ΕΕ. Στόχος είναι όχι μόνο η περίθαλψη μεγάλων αριθμών προσφύγων, αλλά και η δημιουργία νέων οικονομικών, παραγωγικών υποδομών, καθώς και αγροτικών και βιομηχανικών ζωνών.
Το περιβάλλον μας πρέπει να γίνει πιο σταθερό και ασφαλές. Σε μεγάλο βαθμό η ανάπτυξη της κάθε κοινωνίας εξαρτάται από το περιβάλλον που διαμορφώνεται από τις άλλες. Όταν ήμαστε ανάμεσα σε 5 μεγάλες συγκρούσεις και πολλαπλές τρομοκρατικές δράσεις, αυτό έχει το κόστος του, για τον τουρισμό, για τις επενδύσεις, για το πώς βλέπουν και αντιλαμβάνονται οι κοινωνίες μας το σήμερα και το αύριο, ιδιαίτερα οι νέες γενιές. Από το αν θα επικρατήσει ο ενθουσιασμός και η θετική ενέργεια της κοινωνικής και πνευματικής ανάπτυξης, με ηθική και αισιοδοξία ή θα κυριαρχήσει η αποδιοργάνωση, η λύπη και η απαισιοδοξία. Αυτά τα συναισθήματα, όπως και η σταθερότητα θεσμών και κοινωνιών, διαμορφώνουν συνολικά έναν δείκτη προσδιορισμού της παραγωγικότητας μιας χώρας.
Ταυτόχρονα, η συνεχής αστάθεια στην περιοχή, επιβάλλει να εργαστούμε από κοινού προκειμένου να προωθήσουμε μια θετική κοινή ατζέντα αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων. Να συγκροτήσουμε ένα χώρο ασφάλειας και σταθερότητας.
Στο δεύτερο μέρος της συζήτησής μας θα σας προτείνω να δημιουργήσουμε μια κοινή ομάδα εργασίας προκειμένου να συστήσουμε έναν κοινό χώρο ασφάλειας με βάση την διεθνή εμπειρία και ιδιαίτερα εκείνη του ΟΑΣΕ. Ο ΟΑΣΕ είναι η μεγαλύτερη οργάνωση ασφάλειας στον κόσμο, με 57 κράτη μέλη και έχει να επιδείξει δεκάδες πρωτοβουλίες, διασκέψεις και νομικά θεμελιωμένες συμφωνίες.
Ο κοινός χώρος που προτείνω να δημιουργήσουμε θα είναι ένας χώρος συνεργασίας και προώθησης ενός πολλαπλού συστήματος δικτύων διασύνδεσης περιοχών και κρατών, θέμα για το οποίο θα μιλήσουμε στο τρίτο σημείο της ημερήσιας διάταξης.
Δεν κάναμε ό,τι είχαμε συμφωνήσει πέρυσι, αλλά αρχίσαμε να υλοποιούμε τις αποφάσεις μας, όπως η κοινή επίσκεψη Υπουργών Εξωτερικών στο Λίβανο, η συνεργασία 5 ΑΕΙ, ο συντονισμός της διασποράς μας, η προωθούμενη συνεργασία στις μεταφορές, ιδιαίτερα για τη δημιουργία δικτύου Λιμένων.
Η περιοχή μας βρίσκεται ενώπιον μεγάλων προκλήσεων. Καμιά χώρα δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει μόνη της. Αλλά μόνο σε συνεργασία. Μεταξύ μας. Με την ΕΕ. Με άλλες περιφερειακές οργανώσεις.
Ο κοινός μας χώρος, χρειάζεται να γίνει όσο το δυνατό πιο ασφαλής και σταθερός. Ενάντια στις τάσεις αστάθειας και τους πολέμους στην ευρύτερη περιοχή. Στα κύματα αστάθειας, πρέπει να αντιτάξουμε κύματα σταθερότητας, μέσα από την πολιτική μας και τη συνολική κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.
Προτείνω, πρώτον, να συγκροτήσουμε μια ομάδα εργασίας από υψηλόβαθμούς διπλωμάτες μας, η οποία να μελετήσει τη διεθνή εμπειρία από οργανισμούς ασφάλειας, ιδιαίτερα τη ΔΑΣΕ και εν συνεχεία, τον ΟΑΣΕ. Πώς αυτοί δημιουργήθηκαν, σε ποια πεδία αναπτύχθηκαν. Ποια μέθοδος ακολουθήθηκε και τι διδάγματα μπορούμε να αντλήσουμε. Το σχέδιό μας είναι αρχικά να συγκροτήσουμε μια δομή ασφάλειας για την Ανατολική Μεσόγειο και στη συνέχεια, να επιδιώξουμε την επέκτασή της προς ανατολικότερα και νοτιότερα. Αυτό το «καθήκον» να αποτελέσει και το κύριο αντικείμενο της συνάντησής μας τον επόμενο χρόνο.
Προκειμένου να υλοποιηθεί ο πιο πάνω στόχος, θα χρειαστεί να κάνουμε πιο εντατική και ευρεία την ανταλλαγή πληροφοριών και πιο συχνή τη μεταξύ μας ενημέρωση.
Δεύτερον, στην ευρύτερη περιοχή μας, υπάρχουν πολλαπλές εστίες αστάθειας.
Χρειάζεται να εκπονήσουμε ένα δικό μας σχέδιο, ενταγμένο στις αποφάσεις του ΟΗΕ και με συνδρομή των περιφερειακών αραβικών και ευρωπαϊκών Οργανισμών, προκειμένου να καταπολεμηθούν οι αιτίες που φέρνουν αυτή την αστάθεια:
– Η τρομοκρατία
– Ο αυταρχισμός στις σχέσεις μεταξύ κρατών
– Ο ιδεολογικός, θρησκευτικός, κοσμοθεωρητικός φανατισμός
– Οι εξωτερικές παρεμβάσεις.
Σπάνια γίνεται συζήτηση για αυτό τον τελευταίο παράγοντα. Αλλά όταν οι κοινωνίες νιώθουν ότι κάποιοι αποφασίζουν για αυτές χωρίς αυτές, τότε είναι σχετικά πιο «εύκολο» να εκδηλωθούν ακόμα πιο έντονα τα προαναφερθέντα αρνητικά φαινόμενα.
Γνωρίζετε όλοι σας ότι συχνά υπογραμμίζω ότι ένα θεμελιακό πρόβλημα στην περιοχή μας είναι ότι άλλοι είναι εκείνοι που αποφασίζουν τους πολέμους και άλλοι τους πληρώνουν, ή τουλάχιστον, υφίστανται με διαφορετικό τρόπο τις αρνητικές επιπτώσεις τους.
Υπάρχουν, έξω από την περιοχή μας, ισχυρές δυνάμεις, μεγάλες και περιφερειακές, που τροφοδοτούν αυτές τις εντάσεις και πολέμους. H συνέπεια είναι να μην διαφαίνεται ο τερματισμός τους.
Η περιοχή μας, ήταν μια περιοχή στην οποία συνυπήρξαν, συχνά πολυπολιτισμικές ή/και πολυθρησκευτικές κοινωνίες, αυτές ήταν πραγματικότητα στην περιοχή μας, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή. Και σίγουρα θα επιβίωναν, αν δεν υπήρχε παρέμβαση και επεμβάσεις από τις χώρες που τώρα κουνάνε το δάκτυλό τους σε πολλά κράτη της περιοχής. Διότι ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν υπήρχαν δημοκρατικοί θεσμοί ανάλογοι σε πληρότητα με εκείνους στη Δύση, οι κοινωνίες αυτές ήταν ανοικτές κοινωνίες με σεβασμό στη διαφορετικότητα. Και αυτό δεν πρέπει να χαθεί. Η περιοχή μας είχε και έχει μεγάλη προσφορά ως κοιτίδα ανάπτυξης πολιτισμών, γέννησης των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, μήτρα της δημοκρατίας.
Σας καλώ στη δεύτερη διάσκεψη για τη Θρησκευτική και Πολιτιστική Συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή, που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, στις 1-2 Νοέμβρη, το φθινόπωρο φέτος.
Τα προβλήματα της περιοχής δεν μπορούν να λυθούν από έξω. Τέτοιου είδους προσπάθειες πάντα αποτυγχάνουν. Αντίθετα επιτυχία γνώρισαν πολιτικές που την κυριότητά τους είχαν οι ίδιοι οι πολίτες και οι θεσμοί των χωρών μας. Οι δικοί μας πολίτες και θεσμοί πρέπει να οργανώσουν τη συνεργασία, το διάλογο, την σύμπραξη. Δικές τους πρέπει να είναι οι επιλογές. Επιλογές των οποίων η υλοποίηση και η προώθηση μπορούν να διευκολυνθούν από τρίτους. Επιλογές που μπορούν να υποστηριχθούν υλικά και πνευματικά από τρίτους. Δεν μπορεί όμως να γίνει το αντίστροφο.
Για αυτό λέμε: όχι παρεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις οποιουδήποτε κράτους που οδηγούν συχνά σε εντάσεις. Προώθηση κουλτούρας συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα. Αν αυτό δεν είναι άμεσα δυνατό, διαμόρφωση δικτύων συνεργασίας και άμεσων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης σε πολλαπλούς τομείς.
Οι δράσεις μας και η περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας μας στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο, στον ΟΗΕ, στην ΕΕ και στη συνεργασία που διατηρούν μεταξύ τους οι αραβικές χώρες, στους θεσμούς αυτής της συνεργασίας. Κινητήρια δύναμή μας είναι το όραμα που μπορούμε να διαμορφώσουμε από κοινού για μια Ανατολική Μεσόγειο ασφαλή και σταθερή. Περιοχή ανάπτυξης συνεργειών και ειρήνης.
Την αστάθεια την φέρνει, επίσης, μια πολιτική που στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «επιτρέπει» να καταστρατηγείται το πρώτο και θεμελιακό δικαίωμα, αυτό στην ανθρώπινη ζωή. Όταν στο όνομα ενός καλύτερου μέλλοντος, αφαιρείται κάθε αναπνοή μέλλοντος.
Η άρνηση στο δικαίωμα ζωής για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, συνοδεύεται από την καταστροφή των συνθηκών, όρων και προϋποθέσεων ζωής εκατομμυρίων που μένουν χωρίς δουλειά, χωρίς σπίτι, ακόμα και τροφή. Που αδυνατούν στις πάτριες περιοχές τους να υπερασπιστούν τις οικογένειές τους και οποιοδήποτε μέλλον για τα παιδιά τους. Που αναγκάζονται να καταφύγουν στην προσφυγιά και στην οικονομική μετανάστευση.
Η μετανάστευση και η προσφυγιά περνά μέσα από την περιοχή μας, χωρίς να την έχει ως αφετηρία και αιτία. Είναι προϊόν συγκρούσεων, πολέμων, οικονομικής και κοινωνικής παρακμής.
Οι ροές μετανάστευσης και προσφυγιάς απαιτείται να ελεγχθούν ήδη από τις περιοχές προέλευσής τους. Οι μετακινήσεις/ροές εκατομμυρίων ανθρώπων υπό άθλιες συνθήκες, δίνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης του πλέον άθλιου εγκλήματος, αυτού του Human Trafficking.
Όλα αυτά, δημιουργούν συνθήκες αναβίωσης του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας. Και πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε από κοινού μαζί με το σύνολο των κοινωνιών μας.
Οφείλουμε να βρούμε προοπτικές μέλλοντος για τις κοινωνίες μας. Να σκεφτούμε μακροπρόθεσμα και θετικά. Διαφορετικά η τρομοκρατία και ο φανατισμός θα καταλάβουν τον νου και τις καρδιές των ανθρώπων, ιδιαίτερα των νέων. Οφείλουμε να δώσουμε στους νέους προοπτική και ελπίδα, όραμα, αξίες και αρχές.
Το ζήτημα της ασφάλειας, αφορά ιδιαίτερα το πρόβλημα της ασφάλειας στις θαλάσσιες μεταφορές. Σας θυμίζω ότι πάνω από το 33% του παγκοσμίου εμπορίου και 40% της παγκόσμιας κατανάλωσης σε ενέργεια περνά μέσα από τις θάλασσές μας.
Στην περίοδο που διανύουμε, η ανατολική Μεσόγειος, όπως και η περιοχή του κόλπου, έχει γίνει το επίκεντρο νέων δυνατοτήτων εξόρυξης και προώθησης/μεταφοράς ενέργειας. Η περιοχή μας, ταυτόχρονα, διαθέτει όλες τις δυνατότητες να αναπτύξει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είτε πρόκειται για τον ήλιο, είτε για τον άνεμο, ακόμα και με την αξιοποίηση των θαλάσσιων υδάτων.
Προκειμένου να λειτουργήσουν όλα αυτά παραγωγικά, απαιτείται ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου και του δίκαιου της θαλάσσης από όλες τις πλευρές, ενώ συγχρόνως, δεν πρέπει να επιτρέψουμε τον ανιστόρητο νομικό αναθεωρητισμό.
Η ασφάλεια των θαλασσών, δεν πρέπει να γίνεται περιοριστικά κατανοητή ως ασφάλεια από ένοπλες επιθέσεις ή την πειρατεία και μόνο. Σημαντική πλευρά αυτής της ασφάλειας είναι η προστασία του περιβάλλοντος από οικολογικές καταστροφές, η προάσπιση της θαλάσσιας ζωής. Ένα ανάλογο ζήτημα είναι εκείνο της ασφάλειας των υδάτων, ιδιαίτερα των πόσιμων.
Προτείνω να αναπτύξουμε μια θετική ατζέντα συνεργασίας με επίκεντρο τη θάλασσα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην ασφάλεια και τις μεταφορές, αλλά σε τομείς καινοτομίας που μπορούν να δώσουν ώθηση στην οικονομία μας, όπως είναι η υδατοκαλλιέργεια, η ιχθυοκαλλιέργεια, ο παράκτιος τουρισμός και η κρουαζιέρα, η θαλάσσια βιοτεχνολογία.
Νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο αν προωθούσαμε τη συγκρότηση ενός δικτύου από τα ινστιτούτα μας για την θαλάσσια κατάρτιση και έρευνα, τα οποία σε συνεργασία με τα αντίστοιχα τμήματα πανεπιστημίων –που θα συμπεριλαμβάνουν κατευθύνσεις από βιοτεχνολογία μέχρι ναυτιλία- θα προωθούσαν θαλάσσιες υποθέσεις.
Ανάλογα θα μπορούσε να προωθηθεί η συνεργασία των κέντρων ανάλυσης των Υπουργείων Εξωτερικών καθώς και των αρμόδιων Υπουργείων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Το ζήτημα της ασφάλειας, αφορά, ασφαλώς και την καταπολέμηση των δικτύων του οργανωμένου εγκλήματος και των ναρκωτικών που διακινούνται μεταξύ και μέσω των χωρών μας.
Δυστυχώς, οι τεχνικές που χρησιμοποιεί το οργανωμένο έγκλημα, οι μορφές οργάνωσης και οι σύγχρονες τεχνολογίες που αξιοποιεί, υπερβαίνουν τις δυνατότητες ορισμένων κρατών, ιδιαίτερα εκείνων που δεν έχουν τις απαιτούμενες χωρητικότητες και δυσλειτουργούν.
Η ασφάλεια, βέβαια, δεν πρέπει να γίνεται κατανοητή μόνο ως στοιχείο αρνητικής ατζέντας. Πιστεύω βαθιά, ότι η ασφάλεια των κοινωνιών συνδέεται με την ανάπτυξή τους, τη δικαιοσύνη και δικαιότητά τους.
Συνδέεται με την ανάπτυξη μιας θετικής ατζέντας. Ιδιαίτερο ρόλο, τέταρτο, στην ανάπτυξη αυτής της ατζέντας θα παίξει η πιο συστηματική ανταλλαγή τεχνογνωσίας, αλλά και ιδεών γενικότερα, συνεργασίας στις ερευνητικές δραστηριότητες. Οι ανταλλαγές μαθητών, φοιτητών, διδασκόντων και ερευνητών.
Μια ιδέα θα ήταν να προσφέρουμε έναν μικρό αριθμό υποτροφιών για την υλοποίηση των πιο πάνω. Ακόμα σημαντικότερο η διαμόρφωση ενός κοινού πανεπιστημιακού ερευνητικού προγράμματος για την περιοχή μας, την οικονομία της, τις κοινωνίες ή και την ιστορία.
Μια ακόμα ιδέα θα ήταν να σχεδιάσουμε και να πραγματοποιήσουμε ένα κοινό φόρουμ για τη μετανάστευση. Ανάλογα θα πρέπει να πράξουμε και για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, ιδιαίτερα με εκείνα τα εγκληματικά δίκτυα που προάγουν την διακίνηση μεταναστών. Να αναλύσουμε τρόπους αποτροπής του εμπορίου ανθρώπων, όπλων, ναρκωτικών. Εξάλλου μη ξεχνάμε ότι όλα αυτά τα κυκλώματα συνδέονται συχνά με την τρομοκρατία και την χρηματοδοτούν, όπως είναι το λαθρεμπόριο αρχαιοτήτων και πετρελαίου από την DAESH (ISIS).
Στα ίδια πλαίσια, θέλω να επαναφέρω την ιδέα για την πιο εντατική και σχεδιασμένη συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού και ειδικότερα στον κινηματογράφο και τη μουσική. Θα μπορούσαμε να στηρίξουμε τον στόχο της Αιγύπτου για μια κινηματογραφική εβδομάδα με έργα από τις χώρες μας συνολικά. Ίσως θα βοηθούσε και ένα φεστιβάλ μουσικής ανατολικής μεσογείου.
Από την πείρα μου γνωρίζω, ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για κοινές δράσεις, σε όλες τις χώρες της περιοχής μας για την προστασία των μνημείων.
Στην οικονομία, νομίζω ότι πρέπει να οργανώσουμε μια συνάντηση ανάμεσα στους αρμόδιους για τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Προτείνω να επιλέξουμε τρεις κλάδους για στενότερη συνεργασία:
– Ο τουρισμός
– Οι μεταφορές
– Και ένας κλάδος βιομηχανίας, είτε νέας τεχνολογίας, είτε που υπάρχει δυναμική από παλαιότερα, είτε και τα δύο, όπως είναι η φαρμακοβιομηχανία.
Θα μπορούσε να συμφωνηθεί και ένας οδικός χάρτης ενθάρρυνσης της συνεργασίας μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Προκύπτει το ερώτημα, πώς θα γίνουν όλα αυτά; Η απάντηση είναι με σχέδιο και συνεργασία. Πρέπει να πυκνώσουμε τις επαφές των αρμόδιων διευθύνσεων των υπουργείων μας και να συντονιστούν με τα πιο εξειδικευμένα υπουργεία.
Ας επαναφέρουμε τη σκέψη για μια διευθύνουσα ομάδα που θα αναλάβει να συναντηθεί αμέσως μετά το καλοκαίρι και θα σχεδιάσει με ακρίβεια όλες αυτές τις δράσεις και θα τις προγραμματίσει. Μπορεί να μην μπορούν ή να μην θέλουν να συμμετάσχουν όλοι σε όλα, αλλά σίγουρα η ομάδα αυτή μπορεί να διερευνήσει ποιος ενδιαφέρεται και είναι σε θέση να αναλάβει ποια δράση, ή έστω να συμμετάσχει σε αυτή.
Το πνεύμα της Ρόδου, όπως το αποκάλεσε πρώτος ο υπουργός εξωτερικών του Λιβάνου, κ. Bassil, είναι το πνεύμα συγκρότησης μιας θετικής ατζέντας για την περιοχή μας και την συνεργασία που αναπτύσσουμε, μια σφαιρική αντίληψη για την ασφάλεια και την προστασία / σεβασμό των συνόρων. Είναι το θετικό πνεύμα στην ανάπτυξη του διαλόγου και στις δημιουργικές πρωτοβουλίες που μπορούμε να αναλάβουμε. Το πνεύμα της δημιουργικές ειρηνικής συνύπαρξης πολιτισμών και θρησκειών. Η σφυρηλάτηση σχέσεων αδελφοσύνης μεταξύ των λαών μας, αλλά και της νεολαίας.
Το πνεύμα της Ρόδου είναι η αναβίωση των χιλιάδων ετών συνεργασίας και ανταλλαγής αγαθών, πολιτισμών, ιδεών ανάμεσα στις χώρες μας, είναι η έκφραση της ιστορικής ενότητας της ΝΑ Ευρώπης με την Βόρεια Αφρική και τις ανατολικές πλευρές της Μεσογείου, της χερσονήσου των Βαλκανίων και της Ιταλίας με τα κράτη του Κόλπου.
Την τελευταία φορά που ήμουν στην Σαουδική Αραβία ξεναγήθηκα στο νέο αρχαιολογικό Μουσείο στο οποίο υπάρχουν πλήθος αντικειμένων, από το εμπόριο ανάμεσα στις περιοχές του κόλπου και τις πόλεις της ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και της εποχής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Δείγμα των δεσμών μας και το πώς η άνθηση των δύο περιοχών έγινε μέσα από τη στενή επαφή και σε ένα βαθμό συνεργασία. Και αν αυτό ήταν δυνατό πριν 4-5.000 χρόνια, σήμερα επιβάλλεται.
Για την υλοποίηση αυτού του πνεύματος χρειάζεται η δραστηριοποίηση της ομάδας διεύθυνσης, το να ορίσουμε στα Υπουργεία Εξωτερικών μας ένα σύνδεσμο που θα αποτελέσει το δίκτυο προώθησης των αποφάσεών και προσανατολισμών μας καθώς και θα σχεδιάσει θεματικές συναντήσεις που θα στηρίξουν την Τρίτη συνάντησή μας στη Ρόδο, προτείνω στα τέλη Αυγούστου του 2018.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας και περιμένω τις σκέψεις σας.
ΚΟΙΝΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ
Η Δεύτερη Άτυπη Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα πραγματοποιήθηκε στις 22 και 23 Μαΐου 2017, με θέμα « Συμβίωση και Συνεργασία σε ένα περιβάλλον Ειρήνης και Σταθερότητας». Οι συμμετέχοντες Υπουργοί Εξωτερικών και Υψηλοί Αξιωματούχοι της Αλβανίας, της Αλγερίας, της Βουλγαρίας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Ιταλίας, του Κουβέιτ, του Λιβάνου, της Λιβύης, του Ομάν, του Κατάρ, της Ρουμανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Σλοβακίας, της Τυνησίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς και του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και του Αραβικού Συνδέσμου, είχαν την ευκαιρία να δηλώσουν εκ νέου την βούλησή τους για την προώθηση, εν μέσω των πολλαπλών προκλήσεων ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Ανατολική Μεσόγειος, μιας θετικής ατζέντας συνεργασίας προς όφελος της σημαντικής από στρατηγικής, οικονομικής και πολιτιστικής απόψεως γειτονίας τους, καθιστώντας την ένα ασφαλέστερο μέρος για την ευημερία των λαών της.
Οι συμμετέχοντες, καθοδηγούμενοι από το «Πνεύμα της Ρόδου», όπως αυτό αναδύθηκε το 2016, κατά την Πρώτη Άτυπη Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου και έκτοτε το υιοθέτησαν και το επικαλέστηκαν συχνά τα κράτη της περιοχής και άλλα κράτη, εμβάθυναν τις συζητήσεις τους στη Δεύτερη Υπουργική Διάσκεψη αναφορικά με μείζονα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Ο διάλογός τους επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη κοινών πρωτοβουλιών οι οποίες θα βοηθήσουν να αποκατασταθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τη σταθερότητα και την ευημερία της περιοχής. Οι δράσεις που θα αναληφθούν πρέπει να συμπληρώνουν το έργο που επιτελείται από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς – όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου – καθώς και τις προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο θεσμοθετημένων δομών συνεργασίας, όπως η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και η Ένωση για τη Μεσόγειο.
Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα σημαντικών ζητημάτων της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία λόγω της διακρατικής τους φύσης, απαιτούν κοινή δράση των περιφερειακών παραγόντων. Συγκεκριμένα, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε τρεις βασικές θεματικές ενότητες:
1. “Κοινές προκλήσεις στην περιοχή μας”
Αναφορικά με τη μετανάστευση, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι η Ανατολική Μεσόγειος λειτουργεί ως μεταναστευτική οδός για έναν πολύ μεγάλο αριθμό παράνομων μεταναστών και προσφύγων και συμφώνησαν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης και αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία που προβλέπονται από την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής βοήθειας.
Ταυτοχρόνως, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν στην ανάγκης ευαισθητοποίησης των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής, των οργάνων επιβολής του νόμου και της κοινωνίας των πολιτών, αναφορικά με τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων, τα οποία εκμεταλλεύονται τις μαζικές μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη.
Αναφορικά με το διακρατικό οργανωμένο έγκλημα και το εμπόριο ναρκωτικών, οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι οι περιοχές σε κρίση συνιστούν πρόσφορο έδαφος για τέτοιου είδους παράνομες δραστηριότητες, απειλώντας την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Σε αυτό το πλαίσιο, υπογράμμισαν το γεγονός ότι το Da’esh και άλλες τρομοκρατικές ομάδες, όπως ορίζονται από σχετικές Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, χρηματοδοτούνται από την εκμετάλλευση δικτύων τέτοιου είδους.
Αναφορικά με την τρομοκρατία, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν το γεγονός ότι η θανάσιμη δράση του έχει προκαλέσει τεράστιο αριθμό θυμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, στην Ευρώπη και αλλού. Οι συνεχιζόμενες συρράξεις και η αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση διαιωνίζουν το φαινόμενο. Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι πρέπει να δοθεί ειδική προσοχή στη σταθεροποίηση των περιοχών που σπαράζονται από συρράξεις ευθύς μόλις τερματιστούν οι εχθροπραξίες.
Οι συμμετέχοντες απέδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη θρησκευτική ανεκτικότητα και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης των νέων. Ο αυξανόμενος αριθμός των νέων και μορφωμένων, αλλά άνεργων, ανθρώπων, καταδεικνύει τη σημασία της παροχής ίσων ευκαιριών για όλους στην απασχόληση και κατ’ επέκταση στην ευημερία. Η οικονομική πρόοδος πρέπει να συνδυαστεί με εκπαιδευτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες που προωθούν τον διαθρησκευτικό διάλογο και την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών. Για μια ακόμη φορά, οι συμμετέχοντες έδωσαν έμφαση στην ανάγκη υιοθέτησης μιας συλλογικής και συνολικής προσέγγισης προκειμένου να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο ζήτημα, συμπεριλαμβανομένης της ενθάρρυνσης των ανταλλαγών φοιτητών και καθηγητών, της υποστήριξης προγραμμάτων για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος παράλληλα με την ενδυνάμωση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων οικονομικής και τεχνικής βοήθειας.
2. “Εκπαίδευση, Πολιτισμός και Περιβάλλον ”
Ο τομέας της εκπαίδευσης εντάχθηκε στις κορυφαίες προτεραιότητες συνεργασίας. Έχουν γίνει τα αρχικά βήματα κατά την Πρώτη Υπουργική Σύνοδο, με σκοπό τη δημιουργία ενός πανεπιστημιακού δικτύου για την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών, καθώς και για την προώθηση των επαφών μεταξύ των νέων και των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τον ρόλο του πολιτισμού για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού και την προώθηση της θρησκευτικής και φυλετικής ανεκτικότητας.
Οι συμμετέχοντες εξέτασαν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις αναφορικά με το ευαίσθητο οικοσύστημα της περιοχής της Μεσογείου. Η Μεσόγειος θάλασσα αναγνωρίστηκε ως ένας συνδετικός παράγοντας που συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην συντήρηση και την ευημερία των λαών. Οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν την περιοχή ως μια βασική οδό διέλευσης για το εμπόριο και ως ένα αναδυόμενο κέντρο παραγωγής ενέργειας.
Αναφορικά με τη θαλάσσια ασφάλεια στη σημαντική από στρατηγικής άποψης Θαλάσσια οδό της Μεσογείου, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν για τη σημασία της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Αναφορικά με την ενέργεια, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν τις θετικές προοπτικές των νέων σχεδίων στην πολλά υποσχόμενη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μέσω των οποίων θα εξασφαλισθεί ο ενεργειακός εφοδιασμός και η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο «ενεργειακό μείγμα», θα συμβάλλει στην ελάφρυνση των πιέσεων που ασκούνται στο περιβάλλον και στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.
3. “Ενισχύοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα”
Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ως προς την ανάγκη συλλογικής σκέψης και δράσης επί τη βάσει μιας θετικής ατζέντας για την προώθηση διαβουλεύσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επόμενη γενιά ιδεών και για τη διευκόλυνση της διαμόρφωσης συνθηκών στις οποίες θα κυριαρχεί η έννοια της σταθερής ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, συζήτησαν την προοπτική να αποδοθεί στη Διάσκεψη της Ρόδου ο χαρακτήρας ενός φόρουμ μόνιμου διαλόγου, ως ευέλικτου, απλοποιημένου και «ήπιου» εργαλείου, με ειδική όμως προστιθέμενη αξία. Η αποστολή του θα είναι να προωθεί κοινές αξίες, υπερβαίνοντας τις διαφορές, μέσω κοινών και εποικοδομητικών πρωτοβουλιών ως μια μακροπρόθεσμη επένδυση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Ως γενικό συμπέρασμα, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου, ως θεμελιώδους παράγοντα που συμβάλλει στη σταθερότητα και την ασφάλεια στις διεθνείς σχέσεις. Ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου συνεπάγεται την κυρίαρχη ισότητα των κρατών, το απαραβίαστο των συνόρων που έχουν καθοριστεί από Συνθήκες, όπως η Συνθήκη της Λωζάννης και η αποφυγή κάθε ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών.
———–
Με τη βεβαιότητα ότι οι παρούσες προκλήσεις ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου απαιτούν συντονισμένη δράση, οι συμμετέχουσες χώρες αποφάσισαν να συστήσουν μία ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από υψηλόβαθμους διπλωμάτες. Η εν λόγω ομάδα εργασίας θα μελετήσει τη διεθνή εμπειρία διεθνών οργανισμών ασφαλείας, όπως ο ΟΑΣΕ. Επίσης, θα επεξεργαστεί ένα σχέδιο, ευθυγραμμισμένο με τα Ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και με τη βοήθεια περιφερειακών οργανισμών, προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων στην περιοχή, όπως α) η τρομοκρατία, β) ο αυταρχισμός στις σχέσεις μεταξύ κρατών, γ) ο ιδεολογικός, θρησκευτικός και κοσμοθεωρητικός φανατισμός και δ) οι έξωθεν παρεμβάσεις.
Οι συμμετέχοντες αποφάσισαν την υλοποίηση μίας σειράς κοινών πρωτοβουλιών και συγκεκριμένα:
– Να ενεργοποιήσουν μία Κατευθυντήρια Επιτροπή, ορίζοντας από ένα σύνδεσμο σε κάθε Υπουργείο Εξωτερικών, με αποστολή να διευκολύνει το συντονισμό όλων των θεμάτων της Διάσκεψης της Ρόδου. Η Κατευθυντήρια Επιτροπή θα αποτελέσει δίκτυο με αντικείμενο την εφαρμογή των δράσεων που αποφασίζονται στις Υπουργικές Διασκέψεις. Η Επιτροπή επίσης θα σχεδιάσει θεματικές συναντήσεις με σκοπό την προετοιμασία της τρίτης Διάσκεψης της Ρόδου που θα πραγματοποιηθεί τέλη Αυγούστου 2018.
– Να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ των Κέντρων Ανάλυσης Υπουργείων Εξωτερικών ή άλλων αρμόδιων Υπουργείων, με σκοπό την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του εξτρεμισμού, του οργανωμένου εγκλήματος και των δικτύων διακίνησης ναρκωτικών. Στο πλαίσιο αυτό, θα αντληθούν συμπεράσματα και βέλτιστες πρακτικές από τη λειτουργία του Κέντρου Hedayah, του Μουσουλμανικού Συμβουλίου των Πρεσβυτέρων και του Κέντρου Sawab, στα ΗΑΕ, για την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού, των σεκταριστικών καταβολών των συγκρούσεων και της καταπολέμησης της εξτρεμιστικής προπαγάνδας μέσω των κοινωνικών δικτύων, αντιστοίχως. Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν την βαθύτατη εκτίμησή τους στον ρόλο που διαδραμάτισαν το Al Azhar και το Αιγυπτιακό Dar Al Ifta στην αντιμετώπιση των αφηγημάτων εξτρεμιστών και τρομοκρατών, συμπεριλαμβανομένης της δράσης τους μέσω των παρατηρητηρίων τους για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού και μέσω της έκδοσης θρησκευτικών διαταγμάτων που αντιτίθετο σε ακραίους ισχυρισμούς και διέδιδαν τα μηνύματα του μετριοπαθούς Ισλάμ. Οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν την πιθανή συνεισφορά συγκεκριμένων προγραμμάτων ΜΚΟ στην αποριζοσπαστικοποίηση, όπως διαπιστώνεται από τα αποτελέσματα προγραμμάτων σχετικών με την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών σε αγροτικές περιοχές της Τυνησίας.
– Να αναπτύξουν μία θετική ατζέντα αναφορικά με θέματα σχετικά με τη θάλασσα και να εστιάσουν ειδικότερα στην ασφάλεια, στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και διευθέτηση ζητημάτων θαλάσσιας ασφάλειας. Επίσης, συμφώνησαν να αξιοποιήσουν σχετικούς καινοτόμους τομείς που δύνανται να δώσουν νέα ώθηση στις οικονομίες των συμμετεχουσών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των υδατοκαλλιεργειών, των ιχθυοκαλλιεργειών, του παράκτιου τουρισμού και του τουρισμού κρουαζιέρας, καθώς και της θαλάσσιας βιοτεχνολογίας.
– Να ενισχύσουν και να επεκτείνουν, όπως πρότεινε η Κύπρος, υφιστάμενα σχήματα διμερούς συνεργασίας στους τομείς της γαλάζιας ανάπτυξης και γαλάζιας οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής ναυτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, έχοντας υπόψη την συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας και της Αραβικής Ακαδημίας Επιστημών, Τεχνολογίας και Θαλασσίων Μεταφορών της Αλεξάνδρειας. Οι συμμετέχοντες θα προωθήσουν τη σύσταση δικτύου των ινστιτούτων θαλάσσιας έρευνας και εκπαίδευσης που διαθέτουν, σε συνεργασία με τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά τμήματα, σε ένα ευρύ φάσμα τομέων που σχετίζονται με τη θάλασσα, από τη βιοτεχνολογία μέχρι τη ναυτιλία.
– Να διερευνήσουν περαιτέρω την πρόταση συνεργασίας μεταξύ εθνικών κέντρων θαλάσσιας έρευνας και διάσωσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, εστιάζοντας στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών, σε τομείς όπως η πρόληψη και η διαχείριση περιβαλλοντικών καταστροφών, η ασφάλεια υπεράκτιων εξέδρων και η διεξαγωγή κοινών ασκήσεων έρευνας και διάσωσης.
– Να σχεδιάσουν και να διοργανώσουν ένα κοινό forum με θέμα τη μετανάστευση. Στόχος του θα μπορούσε να είναι η διερεύνηση τρόπων αποτροπής της εμπορίας ανθρώπων, του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών και όπλων, καθώς και τρόπων καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος και ιδίως εγκληματικών δικτύων που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών.
– Να συνεχίσουν τη δρομολογηθείσα προσπάθεια σύστασης ενός δικτύου πανεπιστημίων που συμφωνήθηκε στην 1η Υπουργική Διάσκεψη της Ρόδου. Οι συμμετέχοντες καλωσόρισαν την προθυμία του Λιβάνου να αναλάβει την κύρια ευθύνη προώθησης της διαδικασίας.
– Να σχεδιάσουν, σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευση, εντατικά σεμιναριακά προγράμματα για νέους ερευνητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές όλων των συμμετεχουσών χωρών, τα οποία θα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών τομέων όπως η ανάπτυξη, το περιβάλλον, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η θρησκευτική ανεκτικότητα, η μεταπολεμική ανοικοδόμηση, η αγωγή του πολίτη και η ανθεκτικότητα των δημοκρατικών θεσμών. Ο τόπος διεξαγωγής αυτών των σεμιναριακών προγραμμάτων θα εναλλάσσεται ανά διετία.
– Να αναπτύξουν μία πιο συστηματική συνεργασία στον τομέα της έρευνας με ανταλλαγές μαθητών, φοιτητών, εκπαιδευτών και ερευνητών, πιθανώς με τη βοήθεια ενός μικρού αριθμού υποτροφιών. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να εξετασθεί η δημιουργία κοινών ερευνητικών προγραμμάτων για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της οικονομίας της, των κοινωνιών και της ιστορίας της.
– Να αναπτύξουν δομημένες συνεργασίες μεταξύ εθνικών Ακαδημιών επιστημών.
– Να προωθήσουν συνέργιες μεταξύ περιφερειακών και υπο-περιφερειακών δικτύων πολιτιστικών ινστιτούτων (πχ EUNIC).
– Να διευκολύνουν την εντατικοποίηση των επαφών και ανταλλαγών μεταξύ των νέων των συμμετεχόντων κρατών ως μέσο προώθησης της ανεκτικότητας, της αλληλοκατανόησης και της εξάλειψης παρανοήσεων και αρνητικών στερεοτύπων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετέχοντες σημείωσαν την πρόταση της Κύπρου να φιλοξενήσει το 2017, ένα Forum νεολαίας, με τη συνδρομή του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου (ΟΝΕΚ).
– Να οργανώσουν μία συνάντηση των Υπουργών διεθνών οικονομικών σχέσεων αναφορικά με ένα από τα ακόλουθα τρία οικονομικά πεδία : α) τουρισμός, β) μεταφορές, γ) ένας κλάδος βιομηχανίας, είτε στις νέες τεχνολογίες, είτε που να διαθέτει ήδη δυναμική, είτε και τα δύο, όπως είναι η φαρμακοβιομηχανία.
– Να καταρτίσουν έναν οδικό χάρτη για την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
– Να διοργανωθεί στην Αθήνα, από τη Διπλωματική Ακαδημία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, μία συνάντηση νέων διπλωματών των συμμετεχόντων κρατών, η οποία θα εστιασθεί στην ανταλλαγή απόψεων και στην προώθηση της αλληλοκατανόησης και της επικοινωνίας
– Να εντατικοποιήσουν τη συνεργασία τους στον τομέα του πολιτισμού και ειδικότερα, στον κινηματογράφο και τη μουσική. Εν προκειμένω, οι συμμετέχοντες καλωσόρισαν την ανακοίνωση της Αιγύπτου περί προβολής επιλεγμένων ταινιών από συμμετέχουσες χώρες στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αλεξανδρείας, που θα λάβει χώρα 7-12 Οκτωβρίου 2017. Επίσης, χαιρέτισαν τη θεματική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, η οποία θα πραγματοποιηθεί επίσης κατά τη διάρκεια του προαναφερθέντος Φεστιβάλ, σχετικά με τους τρόπους παρουσίασης των τρεχουσών προκλήσεων, όπως η μετανάστευση, από την κινηματογραφική βιομηχανία..
Τέλος, οι συμμετέχουσες χώρες που πρόσφατα υπέγραψαν τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ) για τα αδικήματα που σχετίζονται με τα πολιτιστικά αγαθά, στην οποία είναι δυνατό να προσχωρήσουν και κράτη μη μέλη του ΣτΕ, κάλεσαν τα τελευταία να προσυπογράψουν τη Σύμβαση.
Αποφασίστηκε ότι η επόμενη Διάσκεψη της Ρόδου θα πραγματοποιηθεί την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου 2018.
