Είναι γνωστό ότι η οικονομική κρίση δεν «παράγει» μόνο ανεργία και φτώχεια αλλά και ασθένεια. Όλοι οι κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας επηρεάζονται αρνητικά, αυξάνεται η ευαλωτότητα και η ψυχοσωματική νοσηρότητα, ειδικά στα πιο οικονομικά αδύναμα και περιθωριοποιημένα τμήματα του πληθυσμού. Είναι επίσης αποδεδειγμένο ότι η λιτότητα πλήττει σοβαρά τα δημόσια συστήματα υγείας, υπονομεύει την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού και εντείνει τις υγειονομικές ανισότητες.
Το ερώτημα είναι αν σε περιβάλλον λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας- που αποτελεί την κυρίαρχη «συνταγή» για την έξοδο από την οικονομική κρίση – υπάρχουν περιθώρια βιώσιμης χρηματοδότησης και αποτελεσματικής λειτουργίας του Δημόσιου Συστήματος Υγείας και του Κοινωνικού Κράτους ;
Η απάντηση είναι ναι, υπό την προϋπόθεση της ενίσχυσης τους με ανθρώπινους και υλικούς πόρους και της μεταρρύθμισης τους με στόχο την καθολικότητα, την ισότητα και την ποιότητα στη φροντίδα.
Στην κατεύθυνση αυτή, μια πολύ κρίσιμη πολιτική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης ήταν η καθολική υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού με διασφαλισμένη δωρεάν πρόσβαση των ανασφάλιστων, απόρων, μεταναστών και προσφύγων στις δημόσιες δομές. Για 1η φορά η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αποσυνδέεται από την εργασία και την ασφάλιση και συνδέεται μόνο με την τεκμηριωμένη ανάγκη σε υγειονομική φροντίδα. Το στοίχημα τώρα είναι να στηριχθεί στην πράξη αυτή η σημαντική μεταρρύθμιση, να υπερβούμε τους οικονομικούς περιορισμούς για την καθολική κάλυψη που δημιουργούν τα προγράμματα λιτότητας, επενδύοντας στην Υγεία ως κρίσιμο δείκτη δίκαιης ανάπτυξης και συνολικής κοινωνικής ευημερίας.
Η βιωσιμότητα ενός προσβάσιμου και ποιοτικού Δημόσιου Συστήματος Υγείας συναρτάται όμως και από διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις όπως :
- Η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ως βασικού «πυλώνα» του ΕΣΥ. Είμαστε στην αφετηρία μιας σημαντικής μεταρρυθμιστικής τομής που εμπνέεται από τις αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), προωθούμε σε συνεργασία με την ΕΕ και τον WHO-Europe ένα πολιτικό σχέδιο αναδιοργάνωσης της δημόσιας ΠΦΥ που εδράζεται σε αποκεντρωμένες δομές ( τοπική μονάδα υγείας ), στον οικογενειακό γιατρό και τη διεπιστημονική ομάδα υγείας, με συγκεκριμένο πληθυσμό αναφοράς, με κοινοτικό προσανατολισμό των υπηρεσιών, με έμφαση στην πρόληψη και στη Δημόσια Υγεία. Θεωρούμε ότι η στρατηγική απάντηση στην ανθρωπιστική και υγειονομική κρίση, στην ανάγκη καθολικής κάλυψης και αξιόπιστης φροντίδας του πληθυσμού και επιστημονικά τεκμηριωμένης άσκησης της ιατρικής, είναι η ΠΦΥ. Η μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ συνιστά αλλαγή παραδείγματος στην Υγεία : από την αποσπασματική και ανεξέλεγκτη αγορά υπηρεσιών στην ολιστική και συνεχιζόμενη φροντίδα, με προτεραιότητα στις δημόσιες δομές και με επικουρικό ρόλο του ιδιωτικού τομέα υγείας. Μόνο έτσι μπορούμε να ξεπεράσουμε τη διαχρονική στρέβλωση του ΕΣΥ που είναι ο νοσοκομειοκεντρικός και ιατροκεντρικός του χαρακτήρας, μπορούμε να οργανώσουμε καλύτερα τη λειτουργία των νοσοκομείων, να αποσυμφορήσουμε τα ΤΕΠ, να περιορίσουμε την «παθητική ιδιωτικοποίηση» του συστήματος υγείας και την δυσβάστακτη οικονομική επιβάρυνση των πολιτών, να αντιστρέψουμε την αναποτελεσματική και δαπανηρή υποκατάσταση πρωτοβάθμιων υπηρεσιών με νοσοκομειακές, να ενδυναμώσουμε την ολοκληρωμένη και ανθρωποκεντρική φροντίδα.
- Η βελτίωση της Διοίκησης του ΕΣΥ μέσω διαφανούς, συμμετοχικής,δημοκρατικής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης που υπόκειται στις αρχές της δημόσιας λογοδοσίας, του κοινωνικού ελέγχου, του σεβασμού των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των εργαζομένων και κυρίως των ασθενών. Κρίσιμη παράμετρος είναι η μεταρρύθμιση του Συστήματος Προμηθειών και η κεντρικοποίηση τους, με στόχο τον εφοδιασμό του ΕΣΥ με υγειονομικό υλικό καλής ποιότητας και διαχειρίσιμου κόστους. Όρος υλοποίησης αυτών των αλλαγών είναι η ανάπτυξη και διασύνδεση των πληροφοριακών συστημάτων και η αναβάθμιση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η ενσωμάτωση διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων στο σύστημα συνταγογράφησης της ΗΔΙΚΑ και του ΕΟΠΥΥ, η αξιοποίηση του Υγειονομικού Χάρτη ( Άτλας Υγείας ) ως εργαλείου σχεδιασμού των υπηρεσιών με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα και τις τεκμηριωμένες ανάγκες υγείας του πληθυσμού. Μια πρόσφατη παρέμβαση «ηθικοποίησης» του ΕΣΥ είναι η «διαφανής λίστα χειρουργείου» που θεσμοθετήθηκε για να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στη διαδικασία προτεραιοποίησης των τακτικών χειρουργικών περιστατικών και να περιορίσει την οικονομική συναλλαγή γιατρού-ασθενή ( φακελάκι).
- Η βιώσιμη χρηματοδότηση του ΕΣΥ και η διεύρυνση του «δημοσιονομικού χώρου» για Δημόσια Υγεία μέσω της συνέργειας των πόρων από τη γενική φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές υγείας. Με στόχο την εξάλειψη των «καταστροφικών» ίδιων δαπανών των πολιτών και με απαράβατο όρο τον ουσιαστικό έλεγχο της προκλητής ζήτησης, της σπατάλης και της διαφθοράς στο Σύστημα Υγείας.
- Η ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και η προώθηση της αποασυλοποίησης-αποϊδρυματοποίησης από κοινού στις δομές ψυχικής υγείας και στις προνοιακές δομές. Μια παρέμβαση που ενισχύει την κουλτούρα του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, που ευνοεί τη δικτύωση και συνέργεια των κοινωνικών υπηρεσιών, δίνει έμφαση στην αξιολόγηση των δομών και στον έλεγχο της ποιότητας της φροντίδας και προωθεί την αναδιοργάνωση του Κοινωνικού Κράτους, χωρίς τις παθογένειες, τις στρεβλώσεις και τις ανισότητες του παρελθόντος.
- Η «αλλαγή μίγματος» στη φαρμακευτική πολιτική με κεντρικές προτεραιότητες την εγγυημένη πρόσβαση όλων στα αναγκαία φάρμακα, την αξιολόγηση της φαρμακευτικής καινοτομίας, τον έλεγχο της συνταγογράφησης και τη διαπραγμάτευση «δίκαιων» τιμών αποζημίωσης. Μέτρα όπως η δημιουργία HTA, η ενσωμάτωση υποχρεωτικών θεραπευτικών πρωτοκόλλων βασισμένων σε αξιόπιστα μητρώα ασθενών, η αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων, η προώθηση της κλινικής έρευνας στη χώρα με γνώμονα την επιστημονική πρόοδο, την ασφάλεια των ασθενών και τη Δημόσια Υγεία, οι διακρατικές συνεργασίες για την από κοινού διαπραγμάτευση προσιτών τιμών στα ΦΥΚ, μπορούν να διασφαλίσουν την ευχερή πρόσβαση των ασθενών σε φάρμακα με τεκμηριωμένο κλινικό όφελος και την οικονομική βιωσιμότητα του Δημόσιου Συστήματος Υγείας. Η πρόσφατη δημοσιότητα του “σκανδάλου Novartis” μας υποχρεώνει να δημιουργήσουμε «θεσμικές δικλείδες ασφαλείας», να «θωρακίσουμε» τις διαδικασίες αδειοδότησης-τιμολόγησης-αποζημίωσης των νέων φαρμάκων, να δώσουμε έμφαση στην ορθολογική χρήση τους, να εξασφαλίσουμε τη διασύνδεση των πληροφοριακών συστημάτων όλων των εμπλεκομένων φορέων και να υλοποιήσουμε το μέτρο της δημοσιοποίησης των οικονομικών συναλλαγών των φαρμακευτικών εταιρειών με επιστημονικές εταιρείες και γιατρούς.
Δεν υπάρχει λοιπόν δίλημμα «ναι ή όχι στις μεταρρυθμίσεις στην Υγεία».Το ερώτημα είναι: με ποιο πολιτικό σχέδιο,με τι στόχο, με ποιο κοινωνικό πρόσημο, με ποιους πόρους; Με προτεραιότητα στην αγορά και τον ανταγωνισμό ή στη δημόσια περίθαλψη, με “εργαλείο” τη λιτότητα και τις ιδιωτικές δαπάνες ή με επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό και σταδιακή σύγκλιση των δημόσιων δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ με τα ευρωπαικά standars ;
