Παρέμβαση κατά την πρώτη διάσκεψη του Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών

Ομιλία του Πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα

Κυρίες και Κύριοι,

θα ήθελα και εγώ από την πλευρά μου να σας καλωσορίσω στην ιδρυτική Διάσκεψη του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, όλους και όλες, τους εκπροσώπους των δέκα κρατών που συμμετέχουν σήμερα εδώ, Υπουργούς Εξωτερικών αλλά και τις αντιπροσωπείες των δέκα σημαντικών κρατών που εκπροσωπούν αρχαίους πολιτισμούς. Να ευχαριστήσω τον Νίκο Κοτζιά, γιατί μια ιδέα του που τη συζητούσαμε από το 2015 γίνεται σήμερα πράξη, και πιστεύω ότι μπορεί να εμπνεύσει και τους ομολόγους του ώστε να έχει και συνέχεια.

Θέλω, λοιπόν, να πω ότι είναι μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία, που ξεκινά από την Ελλάδα αλλά αποκτά σάρκα και οστά με τη στήριξη χωρών, των χωρών  όλων όσες σήμερα εκπροσωπούνται σε αυτή τη συνάντηση, των οποίων οι πολιτισμοί έχουν αφήσει σφραγίδα ανεξίτηλη στον ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Και θα έλεγα ότι είναι σημαντικό κομμάτι της οικουμενικής πολιτισμικής κληρονομιάς.

Μπορεί με πολλές από τις χώρες που εκπροσωπούνται σήμερα εδώ, να μας χωρίζουν γεωγραφικά εκατοντάδες, χιλιάδες χιλιόμετρα. Όμως μοιραζόμαστε κάτι πολύ σημαντικό. Κάτι που μας ενώνει με αδιάρρηκτο και αμοιβαίο σεβασμό και δεν λογαριάζει χιλιόμετρα και αποστάσεις ή οικονομικά και γεωπολιτικά μεγέθη.

Και αυτό είναι η περηφάνια μας, αλλά και η ευθύνη που αισθανόμαστε. Η ευθύνη μιας μεγάλης, ιστορικής πολιτισμικής κληρονομιάς, που έθεσε τις βάσεις για την κοινή, παγκόσμια πολιτισμική μας κληρονομιά.

Και κουβαλώντας αυτή τη μεγάλη ευθύνη και αυτή τη μεγάλη παρακαταθήκη, θα έλεγα ότι έχουμε και τη συλλογική εμπειρία και γνώση:

Πρώτον, να αντιλαμβανόμαστε ότι η πολιτισμική μας κληρονομιά δεν μας ανήκει πια κατ’ αποκλειστικότητα, αλλά αποτελεί -θα έλεγα- κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και όχι κατ’ αποκλειστικότητα σε κάθε μία από τις χώρες ξεχωριστά.

Και δεύτερον, ότι η πολιτισμική παρακαταθήκη για τους λαούς μας και για τις χώρες μας είναι ισχύς. Όχι η ισχύς των όπλων. Όχι η ισχύς της οικονομικής δύναμης, που πολλές φορές διχάζει τους λαούς και τους ανθρώπους. Αλλά θετική ισχύς: Η ισχύς της γνώσης, της παιδείας, της οικουμενικής προόδου. Η ισχύς αυτή που ενώνει τους λαούς και τους ανθρώπους.

Ασφαλώς, η δική μας ευθύνη δεν είναι η προσκόλληση στο παρελθόν, στο ένδοξο παρελθόν ή ακόμα -θα έλεγα- και η εξιδανίκευσή του. Αυτό θα σήμαινε απλά ότι αδυνατούμε να οικοδομήσουμε με όραμα για το μέλλον.

Δική μας ευθύνη είναι να αξιοποιήσουμε το παρελθόν. Δική μας ευθύνη είναι να αξιοποιήσουμε τον πολύτιμο υλικό και άυλο πολιτισμικό θησαυρό του παρελθόντος για να φτιάξουμε ένα καλύτερο αύριο για εμάς, για τα παιδιά μας, για τις επόμενες γενιές.

Γιατί γνωρίζουμε ότι ζούμε σε μια σύνθετη παγκόσμια πραγματικότητα με πολλές προκλήσεις, πολλές δυνατότητες, αλλά και πολλές απειλές για την ανθρωπότητα. Προκλήσεις, που οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε συλλογικά, με συνεργασία. Συνεργασία μεταξύ χωρών που μοιράζονται παρόμοιο ένδοξο ιστορικό παρελθόν, με την προοπτική, όμως, να οικοδομήσουμε παρόμοιες επιδιώξεις για το μέλλον. Αλλά έχοντας πάντα στο μυαλό μας ένα μέλλον ειρήνης, σταθερότητας, ασφάλειας και ανάπτυξης.

Ένα μέλλον που θα βασίζεται στις κοινές μας αρχές με επίκεντρο τον άνθρωπο, αλλά και στα κοινά εργαλεία επικοινωνίας και κανόνων συνεννόησης που οικοδομήσαμε, όπως, για παράδειγμα, είναι το διεθνές δίκαιο.

Και ένα μέλλον ειρήνης, σταθερότητας και προόδου με επίκεντρο τον άνθρωπο, δεν εξασφαλίζεται, δεν μπορεί να εξασφαλίζεται μόνο με συναλλαγές και συνεννοήσεις στη βάση της οικονομικής και της στρατιωτικής ισχύος, αλλά εδραιώνεται πρωτίστως μέσα από την αλληλοκατανόηση, τον αλληλοσεβασμό και τον διάλογο, με εφαλτήριο τον πολιτισμό.   Εκεί θα έλεγα ότι βρίσκεται και η πηγή της πρωτοβουλίας του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.

Ως Ελλάδα, η ιστορία και η γεωγραφία μας, μας οδηγεί να ταυτίσουμε την έννοια της συνεργασίας και του διαλόγου με την ίδια την ύπαρξή μας μέσα στον κόσμο. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να γίνει αλλιώς.

Η Ελλάδα ήταν και είναι στο σταυροδρόμι ηπείρων, πολιτισμών, ιδεών, θρησκειών, εμπορίου.

Οι ρίζες του ελληνισμού στην Ευρώπη είναι βαθιές, αλλά οι ιδέες και τα ιδανικά στα οποία βασίστηκε και βασίζεται απλώνονται πολύ μακρύτερα από την Ευρώπη και μας ενώνουν –θα έλεγα – με λαούς σε ολόκληρο τον κόσμο: Στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και πολύ παραπέρα.

Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε κληρονομιά ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου και με το πέρασμα των αιώνων – θα έλεγα – και ολόκληρης της υφηλίου. Την ίδια έμφυτη με το ελληνικό πνεύμα λογική θέλουμε να ακολουθούμε και σήμερα.

Και ιδίως στην εξωτερική μας πολιτική. Η σύγχρονη εξωτερική μας πολιτική είναι συνυφασμένη με την επίμονη και σταθερή προσπάθεια δημιουργίας πολυδιάστατων δικτύων συνεργασίας και διαλόγου. Μία συνειδητή προσπάθεια οικοδόμησης «θετικής ατζέντας» στις διακρατικές σχέσεις. Σε κάθε επίπεδο και με κάθε ευκαιρία.

Και ασφαλώς, η «θετική ατζέντα» δεν χτίζεται ούτε αγνοώντας τους συσχετισμούς δύναμης και την πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε γύρω μας, ούτε όμως και υιοθετώντας ως δόγμα, που δεν μπορεί να αλλάξει, την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι και εμείς εδώ στην Ελλάδα το ξέρουμε πάρα πολύ καλά· βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι κρίσεων, που απαιτεί προσκόλληση στα ιδανικά μας, αλλά ταυτόχρονα και ρεαλισμό.

Κατακλυζόμαστε όλοι μας καθημερινά από αρνητικές εξελίξεις τόσο στον περίγυρό μας όσο και στην παγκόσμια σφαίρα. Η λύση όμως δεν βρίσκεται – και δεν βρισκόταν ποτέ άλλωστε – στην περιχαράκωση, στην απομόνωση, στην επιθετικότητα και την προκλητικότητα. Η λύση βρίσκεται και βρισκόταν στη συνεργασία και τη συλλογικότητα.

Στην πεποίθηση ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τις μείζονες προκλήσεις της εποχής μας,  που αφορούν την ασφάλεια, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τον πόλεμο, τις ανισότητες και τη φτώχεια, τη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, την κλιματική αλλαγή και τη περιβαλλοντική καταστροφή.

Στην πεποίθηση ότι υπάρχει πάντοτε ένα τεράστιο πεδίο δυνατοτήτων σύσφιγξης σχέσεων, μέσα από θετικές πρωτοβουλίες: Από την οικονομία και το εμπόριο μέχρι την παιδεία και τον πολιτισμό.

Πρωτοβουλίες, όπως αυτές που έχει αναλάβει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα:

• Η διαρκής πια Σύνοδος των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η διαρκής συνεννόηση και συνεργασία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Οι τριμερείς συνεργασίες της Ελλάδας και της Κύπρου με σημαντικές χώρες της γειτονιάς μας.
• Η Διάσκεψη για την Ειρηνική Συνύπαρξη και τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή ή
• η Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια και τη Σταθερότητα.
• Αλλά και η σημερινή Πρωτοβουλία με το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.

Πρωτοβουλίες που όλες τους υπογραμμίζουν τον πολυδιάστατο ρόλο της Ελλάδας στο διεθνές περιβάλλον, ως μία διαχρονική δύναμη Σταθερότητας, μία διαχρονική δύναμη Ειρήνης. Ως μίας χώρας που αξιοποιεί πάντα την ήπια ισχύ, για να πείσει και να προσελκύσει. Για να συμβάλει εποικοδομητικά στην ειρηνική επίλυση των αντιθέσεων και των διαφορών.

Πρωτοβουλίες, που αναδεικνύουν το ακλόνητο πιστεύω μας πως η Ιστορία, η Θρησκεία και ο Πολιτισμός μπορούν να αποτελέσουν γέφυρες κατανόησης και επικοινωνίας, όχι εργαλεία καταπίεσης και εξτρεμισμού. Όχι ελατήρια μίσους και συγκρούσεων.

Κυρίες και Κύριοι,

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για τις χώρες μας ο πολιτισμός αποτελεί ένα εθνικό κεφάλαιο.

Το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών είμαι πεπεισμένος πως μπορεί να συμβάλει στη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση αυτού του εθνικού για την κάθε μία χώρα ξεχωριστά κεφαλαίου, με απόλυτο σεβασμό απέναντι στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Αξιοποίηση που θα δημιουργεί απόθεμα ευημερίας για τους λαούς μας, αναδεικνύοντας τόσο το μεγαλείο του παρελθόντος όσο, όμως,  και τη σύγχρονη πολιτιστική μας παραγωγή.

Αξιοποίηση που θα μας φέρει πιο κοντά, θα φέρει τις κοινωνίες μας πιο κοντά, τους λαούς μας πιο κοντά, τους ανθρώπους πιο κοντά. Εμβαθύνοντας την κατανόηση μεταξύ μας, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τους δεσμούς μας.

Είναι ύψιστη ανάγκη σήμερα η συνεργασία των πολιτισμών. Απέναντι στο σκοτάδι όσων θέλουν να βυθίσουν την ανθρωπότητα στην παράνοια και το μίσος, είναι ύψιστη ανάγκη να μεταφέρουμε στο σήμερα το άπλετο φως του μεγαλείου του ανθρωπίνου πνεύματος, που εξέπεμψαν οι αρχαίοι πολιτισμοί μας στο παρελθόν.

Και είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε να το πετύχουμε. Και αυτή η πρωτοβουλία να σταθεροποιηθεί και να αναδειχθεί. Και να δρέψει και καρπούς μιας στενότερης συνεργασίας και συνεννόησης. Και νομίζω ότι ούτως ή άλλως -και είναι μεγάλη χαρά μου γι’ αυτό-  σήμερα κάνουμε ένα μεγάλο και σημαντικό βήμα. Εδώ από την Αθήνα, κάτω από τη σκιά του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, στέλνουμε ένα πολύ δυνατό ισχυρό μήνυμα στην ανθρωπότητα. Μήνυμα συνεργασίας για την παγκόσμια ειρήνη, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλοκατανόηση.

Σας ευχαριστώ θερμά.

Εναρκτήρια ομιλία Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, κατά την Υπουργική Διάσκεψη του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών

Ευχαριστώ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που πάντα με τη σοφία του συμβάλλει στη διεύρυνση της δικής μας σκέψης.

Ευχαριστώ όλες τις αντιπροσωπείες που δέχτηκαν την πρόσκλησή μας, της Κίνας και της Ελλάδας, να έρθουν σε αυτό το χώρο.

Είμαστε και ζούμε σε μια εποχή που αναπτύσσονται οι διεθνείς σχέσεις χωρίς αυτό να μειώνει το ρόλο του εθνικού κράτους και των πολιτισμών. Κάθε άλλο.

Είμαστε όμως σε μια περίοδο που κυριαρχείται από τις οικονομικές και αμυντικές πολιτικές και στην οποία πρέπει να ξεκινήσουμε να προβάλλουμε, ακόμα πιο έντονα, πιο συντονισμένα και την πολιτιστική διάσταση των διεθνών σχέσεων.

Η πρωτοβουλία που ξεκινάμε σήμερα είναι συνδεδεμένη με το έργο του ΟΗΕ και της UNESCO και με τις αρχές τους.  Και για αυτό ελπίζουμε στο επόμενο φόρουμ να συμφωνήσουμε να καλέσουμε και τους δυο αυτούς οργανισμούς.

Ζούμε σε μια εποχή αστάθειας.  Σε αυτή την εποχή ο πολιτισμός και ιδιαίτερα οι αρχαίοι πολιτισμοί δίνουν συνέχεια και σταθερότητα. Με τη σοφία που μας κληροδότησαν, μας δίνουν κριτήρια για τη λύση σύγχρονων προβλημάτων.

Μας διευκολύνουν στο να διατυπώσουμε σχέδια. Σχέδια με τα οποία θα ενσωματώσουμε όλες τις πλευρές της ανθρωπότητας, θα αποκτήσουμε περισσότερη κατανόηση για το διαφορετικό και θα το δούμε ως πλούτο. Θα μας προτρέψει για περισσότερη ανεκτικότητα σε αυτό το διαφορετικό, αλλά ακόμα περισσότερο για την αφομοίωσή του.

Οι πολιτισμοί μας -και αυτή είναι η τύχη και των 10 κρατών που κλήθηκαν σε αυτό το φόρουμ- είναι πολιτισμοί που αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά. Είναι  πολιτισμοί που αποτελούν συνέχεια εποχών πριν καν εμφανιστεί η παγκοσμιοποίηση.

Ξεκινάμε με το φόρουμ που από τις πρώτες μας συζητήσεις έχουμε συμφωνήσει να συνεχίσουμε, να το διατηρήσουμε και να μετακινηθεί από πόλη σε πόλη και από πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα. Ξεκινάμε αυτό το φόρουμ από την Αθήνα που είναι κατά κάποιο τρόπο και αυτή πρωτεύουσα πολιτισμού.

Ξέρουμε ότι στη σύγχρονη εποχή κυριαρχεί η σκληρή ισχύς.  Αλλά τελικά, και αυτή είναι η γνώμη μου, κερδίζουν εκείνοι που μιλούν με τη γλώσσα της ήπιας ισχύος. Εκείνοι που πείθουν, που αποτελούν παράδειγμα που στηρίζεται σε αρχές και αξίες και διαθέτουν οράματα.  Που με άλλα λόγια έχουν πολιτισμό.

Πολιτισμό και με τις δυο τις έννοιες. Πολιτισμό “civilization” που λέμε ως τρόπο ζωής, ως δημιουργία μορφών ύπαρξης και του πολιτισμού “culture” ως δημιουργικό, αναπαραγωγικό και παρακινητικό παράγοντα μορφών και δομών ζωής.

Στην ιστορία της ανθρωπότητας υπήρξαν οι πιο διαφορετικοί πολιτισμοί. Πολλοί χάθηκαν, άλλοι ενσωματώθηκαν σε τρίτους, αρκετοί άντεξαν στο χρόνο και παίζουν σημαντικό ρόλο ακόμα και σήμερα.

Υπήρξαν αρχαίοι πολιτισμοί με μεγάλο υλικό και άυλο έργο που τα μηνύματά τους, αλλά και οι μορφές των επιτευγμάτων τους πνευματικών και υλικών, επιβίωσαν μέχρι σήμερα και με μια έννοια είναι επίκαιροι μέχρι σήμερα.

Είναι σπουδαίο, θα σας το εξομολογηθώ, να πηγαίνει κανείς κάθε πρωί στη δουλειά του και να βλέπει την Ακρόπολη και να θυμάται και να αναστοχάζεται αυτό που συμπυκνώνει την τραγωδία, το αρχαιοελληνικό θέατρο, την Πνύκα, τη συνέλευση του Δήμου, τη δημοκρατία.  Όλες αυτές τις αρχές και αξίες που είναι και μητέρες της νεωτερικότητας.

Αλλά πρέπει να το πούμε και να το εξομολογηθούμε ότι ο ελληνικός πολιτισμός δεν θα είχε επιβιώσει χωρίς τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αυτή τη μητέρα των πολυεθνικών πολιτικών οντοτήτων που διέχυσε τα δικαιώματα της έννοιας του πολίτη και της διοίκησης σε όλη τη Μεσόγειο και παραπέρα.

Και δεν θα είχε επιβιώσει ίσως με τον τρόπο που επιβίωσε ο ελληνικός πολιτισμός αν δεν είχε μεταλαμπαδευτεί από τους ανθρώπους του πνεύματος του αραβικού κόσμου.  Ενός κόσμου που στις περιοχές που αναπτύχθηκε παρήγαγε σπουδαίους πολιτισμούς.  Στη Βαβυλωνία, στη Μεσοποταμία, στην Αίγυπτο. Και δίπλα τους είχαν αυτό το σπουδαίο πολιτισμό του αρχαίου Ιράν για τον οποίο διαθέτουμε μια αδυναμία όσοι παίζουμε σκάκι μέχρι σήμερα.

Σε αυτό τον κόσμο, λοιπόν, αυτών των περιοχών οφείλουμε την τέχνη του διοικείν, τα νοητικά παιχνίδια όπως το σκάκι.  Τη θέαση των ουρανών σαν το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας.

Οφείλουμε καταπληκτικές πόλεις όπως είναι οι πόλεις του Ιράν, αλλά και οι τρομερές Πυραμίδες της Αιγύπτου. Με έναν τρόπο πυραμίδες είχαμε και στην άλλη πλευρά του κόσμου, στην κεντρική και στη λατινική Αμερική. Σε μια πλευρά που διαθέτει μεγάλους πνευματικούς πολιτισμούς Περού, Βολιβία και το μεγάλο Μεξικό των πολιτισμών της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής.

Είναι αυτοί που αναζήτησαν στην άλλη πλευρά της γης την αρμονία με τους ουρανούς.  Αν η Μεσοποταμία, η Αίγυπτος, ο Ινδικός πολιτισμός, η Ελλάδα και η Ρώμη είναι η μεγάλη γραμμή του δυτικού πολιτισμού μαζί με τον πολιτισμό των αυτοχθόνων της Αμερικής, η άλλη γραμμή εξίσου σπουδαία και με τεράστια επιτεύγματα ήταν ο σπουδαίος κινέζικος πολιτισμός των μεγάλων ανακαλύψεων.  Από το χαρτί και την τυπογραφία μέχρι την πυξίδα, την πορσελάνη και πάνω από όλα την ίδια τη δομή της κρατικής υπόστασης.

Και δίπλα σε αυτόν τον πολιτισμό υπήρξε ένας άλλος σπουδαίος που μας τίμησε εμάς, του ελληνικού πολιτισμού, που συνέθεσε πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς και παρήγαγε τον ινδικό πολιτισμό των πολύχρονων και πολύχρωμων εμφανίσεων. Των ανθρωπόμορφων, όπως στην Αρχαία Ελλάδα, Θεών και των μεγάλων μαθηματικών που ανακάλυψαν το 0 και τους αρνητικούς αριθμούς.

Όλοι αυτοί οι πολιτισμοί που είμαστε παρόντες σήμερα εδώ και που θύμισα απλώς μερικά μικρά χαρακτηριστικά τους, μεγάλοι και μικροί σε διαφορετικό βαθμό, συνέβαλαν στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου.

Αναπτύχθηκαν σε μια περιοχή όχι αμελητέα.  Το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αυτήν. Οι πολιτισμοί αυτοί που εκπροσωπούνται εδώ σήμερα είναι ζωντανοί. Υπάρχουν τόσο στην αυτόνομη συνέχειά τους, όσο και στην ενσωματωμένη παρουσία τους στο σύγχρονο παγκόσμιο πολιτισμό.

Υπάρχουν στα γράμματα, στις τέχνες, στην τεχνολογία και στον πολιτικό πολιτισμό.  Εμπεριέχουν όλοι τους την αρμονία με τους ουρανούς, το δικαίωμα της αντίστασης, νέους τρόπους οργάνωσης και όλοι τους -και αυτό είναι κοινό στοιχείο τους, επιτρέψτε μου να το πω ως μελετητής- έθεσαν εξίσου καίρια ερωτήματα από τον Κομφούκιο και τους ταοϊστές μέχρι τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη.  Από τους μεγάλους ποιητές του Ιράν και της Ινδίας, τα μεγάλα ποιήματα, μέχρι τον πνευματικό κόσμο της κεντρικής και λατινικής Αμερικής.

Από τους μελετητές του θεού Ήλιου στην Αίγυπτο, στη Βολιβία και στο Περού. Από τη μεγάλη ρωμαϊκή πολιτική φιλοσοφική παράδοση έχουμε τα ίδια πανανθρώπινα ερωτήματα, που είναι ζωντανά μέχρι σήμερα.

Τι ρωτήσανε οι πρόγονοί μας πριν από 6.000, 7.000, 3.000 χρόνια;  Ρωτήσανε: τι είναι η ζωή;  Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής του ανθρώπου;  Ποια είναι η σχέση του με τη φύση;  Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο άτομο και στην κοινωνία;  Και ποια η σχέση ανάμεσα στον πολίτη και στην εξουσία;

Δεν υπάρχει κανένα σύγχρονο ρεύμα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, ανθρωπολογίας που να μην θέτει αυτά τα ερωτήματα που τέθηκαν εδώ και χιλιάδες χρόνια στους πολιτισμούς μας. Ήταν και είναι σπουδαίοι οι πολιτισμοί μας.  Δεν μας ανήκουν όμως, ανήκουν σε όλη την ανθρωπότητα.

Οι πολιτισμοί μας είναι, λοιπόν, επίκαιροι και αυτό είναι το πρώτο σημείο. Το δεύτερο είναι ότι ο πολιτισμός για εμάς είναι ισχύς, ήπια ισχύς, soft power.  Εξίσου αποτελεσματική κατά τη γνώμη μας με την στρατιωτική υπεροπλία ή την οικονομική ηγεμονία.  Γιατί ο πολιτισμός κερδίζει το νου και τις καρδιές των ανθρώπων.

Αλλά ακόμα και στον ίδιο το σκληρό πυρήνα της πολιτικής χρειαζόμαστε αυτό που ονομάζουμε πολιτικό πολιτισμό.  Χρειαζόμαστε δηλαδή ανεκτικότητα προς τον άλλον. Σεβασμό της γνώμης του και της ύπαρξής του. Χρειαζόμαστε -και πολλές χώρες το έχουν ξεχάσει- κουλτούρα συναίνεσης και συμβιβασμού.  Παρρησία και σθένος. Αντίσταση και ικανότητα μάχης για τα δίκαια και τη δικαιοσύνη.

Ο πολιτισμός, λοιπόν, βοηθάει στην ανάπτυξη των σχέσεων βασιζόμενη σε αξίες και σε αρχές. Φέρνει κοντά το διαφορετικό. Και μάλιστα όχι μόνο το φέρνει κοντά, αλλά το θεωρεί πλούτο, δεν το θεωρεί κάτι το εχθρικό.

Και υπάρχει και η τρίτη του πλευρά. Ο πολιτισμός είναι σήμερα παγκόσμια ισχύς και οικονομική, διότι κάθε πολιτισμός παράγει ιδιαίτερα αγαθά, τα αναπαράγει και τα διαχέει.

Ο πολιτισμός σήμερα και αυτό που ονομάζουμε «βιομηχανία του πολιτισμού» παράγει ακόμα και θέσεις εργασίας.  Θέλετε να σκεφτείτε την έρευνα και την εκπαίδευση;  Το σύγχρονο design;  Τον τουρισμό που συνδέεται με τις πολιτιστικές κατακτήσεις;

Και αυτά τα τρία στοιχεία του πολιτισμού, η επικαιρότητά του, η οικονομική του ισχύς, η δυνατότητα να συνδέσει και να σταθεροποιήσει τον κόσμο σε μια ασταθή περίοδο, συνδέονται και με τις νέες δυνατότητες που φέρνει αυτό που ονομάζεται η 4η βιομηχανική επανάσταση, η 2η εποχή των μηχανών.

Συνδέεται και πρέπει να το συνδέσουμε σαν φόρουμ με την αξιοποίηση του διαδικτύου, με την ανάπτυξη εφαρμογών στο κινητό τηλέφωνο όπως θα ήταν οι περιηγήσεις σε αρχαία μνημεία, οι περιηγήσεις σε πόλεις μας που έχουν μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά.  Με την αναπαραγωγή ακόμα και αναμνηστικών σε τρισδιάστατες μορφές από τους νέους τρισδιάστατους εκτυπωτές.

Μπορούμε να αναπτύξουμε από κοινού από βιντεοπαιχνίδια μέχρι και ταινίες κινηματογράφου.  Μας δίνουν όλες αυτές οι νέες τεχνολογίες δυνατότητα συνεργασίας και προώθησης κοινών αξιών και αρχών. Μπορούμε επίσης να αναπτύξουμε τις διαπολιτισμικές μας σχέσεις.  Δίκτυα μνημείων και πόλεων.

Αγαπητέ μου Πρόεδρε, αγαπητές μου φίλες και φίλοι που και πάλι σας ευχαριστώ που ήρθατε στην Αθήνα, δουλέψαμε πάνω από 1,5 χρόνο, 2 χρόνια θα έλεγα, μια ιδέα που υπάρχει από τη δεκαετία του ’90 για να φτάσουμε μέχρι εδώ.

Το κύριο ζήτημα σχετικά με αυτό το φόρουμ, από την δική μας σκοπιά, είναι ότι αποτελεί στοιχείο μιας συγκεκριμένης αντίληψης που έχουμε για τις διεθνείς σχέσεις. Είναι ένα στοιχείο της θετικής ατζέντας γιατί πάρα πολύ συχνά με τις συγκρούσεις, τους πολέμους, τις εμφύλιες συρράξεις, κυριαρχεί στην διεθνή ατζέντα η αρνητικότητα, η δυσκολία. Πρέπει να αναπτύξουμε μια θετική ατζέντα όπως είναι αυτή της συνεργασίας των πολιτισμών μας στα πλαίσια πολλαπλών συνεργασιών σε όλους τους τομείς.

Σήμερα, με πρωτοβουλία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Ελλάδας, συγκεντρωθήκαμε με στόχο να διαμορφώσουμε μια συνεργασία με έναν τρόπο, όχι νομικό βέβαια, μία ένωση των κρατών με μεγάλο αρχαίο πολιτισμό που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο μέχρι σήμερα.

Είμαστε χώρες κοιτίδες και συνεχιστές πολιτισμών με ιστορία χιλιάδων ετών. Είμαστε πολιτισμοί που συνδιαμορφώσαμε κατά τον καλύτερο τρόπο το σημερινό κόσμο μας.

Θέλουμε να συνεργαστούμε για το κοινό καλό, για την κοινή ευημερία, όχι για να διαχωρίσουμε τον εαυτό μας από τους άλλους, αλλά για να κάνουμε ακόμα πιο ισχυρό το μήνυμα της ειρήνης που εκπέμπει ο πολιτισμός.

Και η κοινή μας πρόσκληση προς εσάς, με το φίλο Υπουργό Εξωτερικών τον Γουάνγκ Γι της Κίνας, δεν ήταν τυχαία.  Έχουμε μια ιδιόμορφη ιστορική σχέση με την Κίνα που βασίζεται στον αλληλοσεβασμό και στην κατανόηση του κόσμου που ζούμε. Και έχουμε το κοινό ερώτημα: πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα στοιχεία του πολιτισμού μας με τρόπο ωφέλιμο, παραγωγικό για εμάς όλους και την ανθρωπότητα;

Είμαστε -και πρέπει να τα σκεφτόμαστε αυτά- συνεχιστές ενός πνεύματος χιλιάδων ετών που στο επίκεντρό τους βρέθηκε η έννοια άνθρωπος.  Αν βρούμε αυτό που μας ενώνει και το αντιληφθούμε, τότε θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα για να προάγουμε την ειρήνη και τη συνεργασία στον κόσμο.

Όλοι μας ξέρουμε ότι τις χώρες μας τις επισκέπτονται δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων. Φέτος μόνο στην Ελλάδα θα έρθουν 30.000.000 τουρίστες.  Οι οποίοι στέκονται με μεγάλο σεβασμό, καμιά φορά με μεγαλύτερο από ότι εμείς οι ίδιοι που ζούμε σε αυτές τις χώρες, απέναντι στα επιτεύγματα του πολιτισμού μας.

Και όλοι διαπιστώνουμε ότι η ανθρώπινη διάνοια μπόρεσε να παράξει μεγάλα έργα και να μας οδηγούν στο ερώτημα πώς τα κατάφεραν χωρίς να έχουν τις τεχνολογίες που διαθέτουμε σήμερα;

Νομίζω ότι τα κατάφεραν γιατί ο ανθρώπινος νους και οι δυνατότητές του δεν γνωρίζουν όρια. Μπορούμε κάθε φορά να ξεπερνάμε τα όρια που μας συγκρατούν.  Αυτός ο πολιτισμός δεν έχει καμία σχέση ούτε με το χρώμα του δέρματος, ούτε με την προέλευση την κοινωνική, ούτε με την εθνική του ιδιότητα.

Αλλά έχει σχέση με ένα απλό στοιχείο μεγαλείου της ανθρώπινης ζωής. Όπου χτυπάει η ανθρώπινη καρδιά και ο νους εκεί παράγεται και πολιτισμός ή πρέπει να παράγεται.  Και είναι στο χέρι όλων μας και στο χέρι κάθε ανθρώπου να παράγεται θετικός πολιτισμός, θετική ατζέντα στις διεθνείς σχέσεις. Να χρησιμοποιούμε τη δύναμη του μυαλού μας για το καλό, την ειρήνη και την πρόοδο.

Η συνεργασία αυτών των πολιτισμών -και το δείχνει και το σήμα του αστερισμού μας- δείχνει ότι πρέπει και μπορούμε να ενώσουμε τις πολιτιστικές μας κληρονομιές και να συμβάλουμε, έστω και κατά λίγο, σε μια καλύτερη ανθρωπότητα.

Μέσα από το φόρουμ μας καλούμαστε να εκθειάσουμε το παρελθόν για να δημιουργήσουμε ένα θετικό μέλλον.

Τέλος, νιώθω την ανάγκη πέρα από τις ευχαριστίες προς το φίλο, καλό φίλο, Πρόεδρο της Δημοκρατίας και σε όλους εσάς -πολλοί από τους οποίους είναι πολύχρονοι φίλοι μου- να ευχαριστήσω και όλους αυτούς τους παράγοντες και συνεργάτες στο Υπουργείο Εξωτερικών μας, αλλά και στα Υπουργεία Εξωτερικών των άλλων κρατών που δούλεψαν για την επιτυχία μας και με μεγάλη χαρά δέχτηκαν την πρόσκλησή μας να βρεθούμε εδώ.

Και φυσικά θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μας στο  Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας που μέσα σε δυσκολίες που έχει η χώρα μας, καταφέραμε να κάνουμε το σημερινό φόρουμ και να αποδείξουμε ότι ακόμα και μια χώρα σε βαθιά κρίση μπορεί να αξιοποιήσει τον πολιτισμό και τους πολιτισμούς για να βγει έξω από αυτήν.

Γιατί συνηθίζω να επισημαίνω ότι ο πολιτισμός λέει το ανείπωτο και αυτό το κάτι το παράδοξο, το περίεργο. Πώς ο πολιτισμός λέει κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί, το ανείπωτο;  Ναι, μπορεί να το πει γιατί το λέει με άλλους τρόπους. Το λέει σιωπηρά μέσα από το ποίημα, μέσα από το γλυπτό, μέσα από τη ζωγραφική.

Και γιατί ο  πολιτισμός μπορεί να μας κάνει να ξεφύγουμε από φόβους, από ανησυχίες, από ανασφάλεια.  Να μας δώσει σταθερότητα, να μας δώσει αισιοδοξία, να μας δώσει θάρρος.

Ο πολιτισμός είναι μια μεγάλη κατάδυση στις πληγές της ανθρωπότητας και βγάζει το όποιο χρυσάφι υπάρχει μέσα από αυτές τις πληγές για να μας κάνει πιο πλούσιους.

Ελπίζω να συνεχίσουμε έτσι δημιουργικά με τον πολιτισμό μας. Ευχαριστώ πάρα πολύ τους παλιούς και τους καινούριους μου φίλους από αυτή τη συνάντησή μας και ελπίζω να συνεχίσει αυτό το φόρουμ με την παρουσία μας ή με την παρουσία στο μέλλον και νεώτερων υπουργών Εξωτερικών, Πολιτισμού και συνεργατών μας.

Σας ευχαριστώ όλους πάρα πολύ.

Διακήρυξη Αθηνών για τη σύσταση του Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών

Οι Υπουργοί Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, η Α.Ε. κ. Wang Yi, της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, η Α.Ε. κ. Sameh Shoukry, της Ελληνικής Δημοκρατίας, η Α.Ε. κ. Νίκος Κοτζιάς, της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, η Α.Ε. Δρ. Μohammad Javad Zarif, της Δημοκρατίας του Ιράκ, η Α.Ε. κ. Ibrahim AL-Eshaiker Al-Jaafari, της Ιταλικής Δημοκρατίας, η A.E. κ. Angelino Alfano, ο Υπουργός Πολιτισμού της Δημοκρατίας του Περού, η Α.Ε. κ. Salvador Alejandro Jorge del Solar και η Υφυπουργός Εξωτερικών του Πολυεθνικού Κράτους της Βολιβίας, Δρ. Guadalupe Palomeque de la Cruz,
Αναφερόμενοι στην κληρονομιά των μεγάλων αρχαίων πολιτισμών των κρατών που εκπροσωπούν και τη διεθνή απήχηση κάθε πολιτισμού ξεχωριστά,
Υπογραμμίζοντας ότι ο αντίκτυπος αυτών των πολιτισμών, υπερβαίνοντας τον χρόνο,  είναι πανταχού παρών και παραμένει επίκαιρος μέχρι σήμερα, επηρεάζοντας αποφασιστικά την πορεία της ανθρωπότητας,
Θεωρώντας τον πλούτο και τον πλουραλισμό των πολιτισμών ως σπουδαία κληρονομιά του ανθρώπινου είδους και ως ουσιαστική σωρευτική συνεισφορά που συνεχώς εμπλουτίζει τον συλλογικό ανθρώπινο πολιτισμό, καθ’ όλη τη ροή της ιστορίας, αλλά και στις μέρες μας,
Έχοντας κατά νου ότι οι πολιτισμοί κατά την πορεία της ανθρωπότητας δεν έπαψαν να αλληλεπιδρούν και να επικοινωνούν μεταξύ τους,
Υποστηρίζοντας το ολυμπιακό ιδεώδες, την ιδέα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας, καθώς και το αθλητικό πνεύμα και την ευγενή άμιλλα ως μέσα προώθησης της επικοινωνίας, της φιλίας και της αμοιβαίας κατανόησης,
Λαμβάνοντας υπόψη τις ολοένα μεταβαλλόμενες και σύνθετες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος, όπως είναι η τρομοκρατία, η ριζοσπαστικοποίηση, ο εξτρεμισμός, η βία, ο ρατσισμός, οι φυλετικές διακρίσεις, η ξενοφοβία και άλλες συναφείς μορφές μισαλλοδοξίας,
Τασσόμενοι σθεναρά υπέρ των φιλικών σχέσεων και του συνεχούς διαλόγου μεταξύ των χωρών, καθώς και υπέρ της ανάγκης διεθνούς συνεργασίας και κατανόησης ως μέσων για την αντιμετώπιση των πολιτιστικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών προκλήσεων,
Τονίζοντας ότι κάθε Κράτος αναλαμβάνει την κύρια ευθύνη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του και υπογραμμίζοντας την θετική συνεισφορά της διεθνούς συνεργασίας με το εκάστοτε Κράτος -σε συνέχεια αιτήματός του και βάσει των σχετικών προτεραιοτήτων- συμπεριλαμβανομένης εκείνης που προσφέρεται μέσω της UNESCO και άλλων συναφών εξειδικευμένων πρακτορείων, προγραμμάτων και ταμείων των Ηνωμένων Εθνών,
Εκφράζοντας λύπη για το γεγονός ότι οι ένοπλες συρράξεις έχουν καταστεί αφενός, σοβαρή απειλή για την ακεραιότητα των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς και αφετέρου, αιτία παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών από τις περιοχές όπου μαίνονται ένοπλες συρράξεις,
Αφοσιωμένοι στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση κάθε μελλοντικής καταστροφής αρχαιολογικών χώρων και αγαθών ευρύτερης πολιτιστικής κληρονομιάς από τρομοκρατικές ενέργειες,
Υπογραμμίζοντας την ανάγκη περαιτέρω συνεργασίας για την αντιμετώπιση και την αποτελεσματική πρόληψη της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών και τη διασφάλιση της αποκατάστασης και της ασφαλούς επιστροφής τους στις χώρες προέλευσης,
Υπενθυμίζοντας τις σχετικές Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και αγαθών, καθώς και τις σχετικές Αποφάσεις της Γενικής Διάσκεψης της UNESCO,
Επαναδιατυπώνοντας τη σθεναρή τους στήριξη στον πρωτεύοντα ρόλο της UNESCO για την προώθηση της προστασίας και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς,
Αναγνωρίζοντας τον πολιτισμό και την πολιτιστική διπλωματία ως ήπιες και έξυπνες μορφές ισχύος, αλλά και ως βασικά συστατικά των διεθνών σχέσεων και συμφωνώντας ότι ο πολιτισμός μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω ως παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης,
Τόνισαν:
Την ανάγκη ενίσχυσης του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών μέσω συνεχούς επικοινωνίας και συνεργασίας με σκοπό την προώθηση της κατανόησης, της αναγνώρισης και της ανοχής μεταξύ των πολιτισμών και των λαών.
Τη σημασία της χρήσης του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών ως ισχυρού εργαλείου διπλωματίας, συμβάλλοντας στη γεφύρωση των χασμάτων και την ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης.
Την προώθηση της Πρωτοβουλίας Belt and Road για τη διεθνή συνεργασία, μεταξύ άλλων, η οποία θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του πολιτισμικού διαλόγου και θα ενδυναμώσει τους δεσμούς μεταξύ των λαών.
Τη βούλησή τους να ισχυροποιήσουν τη συνεργασία επί πολιτιστικών ζητημάτων, μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών, με σκοπό την τόνωση της βιώσιμης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης κάθε μέλους του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.
Συμφώνησαν:
Να συστήσουν το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών (ACForum) με τη συμμετοχή των ακόλουθων χωρών: Βολιβία, Κίνα, Αίγυπτος, Ελλάδα, Ιράν, Ιράκ, Ιταλία και Περού, ως πλατφόρμα διαλόγου και πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Το Φόρουμ θα είναι ανοικτό σε μελλοντικές διευρύνσεις βάσει συναίνεσης.
Να ενθαρρύνουν την επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών μέσω πολιτιστικών ανταλλαγών και συνεργασίας σε όλους τους συναφείς τομείς.
Να διεξάγουν διάλογο και διαβουλεύσεις με σκοπό τη διαμόρφωση συντονισμένων θέσεων σε περιπτώσεις που προκύπτουν ζητήματα μείζονος σημασίας σχετικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, στο πλαίσιο των σχετικών διεθνών οργανισμών, όπως η UNESCO.
Να εξετάσουν τους πιο ενδεδειγμένους τρόπους για την ενδυνάμωση των προσπαθειών του ACForum ως προς τη βελτιστοποίηση της χρήσης του πολιτισμού ως αποτελεσματικού εργαλείου για τη σύγχρονη διπλωματία.
Να συνεργαστούν, με τον κατάλληλο τρόπο και σε συντονισμό με την UNESCO, προκειμένου να διασφαλίσουν την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά των μελών του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών.
Τα συμμετέχοντα κράτη συμφώνησαν στη διοργάνωση μίας Υπουργικής Διάσκεψης του Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών ανά έτος. Η Προεδρία της ετήσιας Υπουργικής Διάσκεψης θα ασκείται εκ περιτροπής μεταξύ των συμμετεχόντων Κρατών.
Η επόμενη Υπουργική Διάσκεψη θα πραγματοποιηθεί το 2018, στη Βολιβία. Το Περού εξέφρασε ετοιμότητα για να φιλοξενήσει την ετήσια Διάσκεψη του 2020 και το Ιράκ εκείνη του 2021.